NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskopu Samanyolu merkezi bölgesinde daha önce bilinmeyen bir alanı keşfetti. 50 000 ışık yılı boyunca yayılan alan gökada merkezindeki bir süper kütleli karadeliğin patlama kalıntısı olabileceği üzerinde duruluyor.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Doug Finkbeiner: “Galaktik merkezinde kuzeyinde ve güneyinde 25 000 ışık yılı boyunca uzanan balonlar gördük. Bu yapının doğasını ve kökeni henüz anlaşılmadı” diyor.
Milyonlarca yıl yaşında olduğu düşünülen alan, Turna takımyıldızından Başak takımyıldızına kadar olan bir bölgeyi kaplıyor.
Finkbeiner ve ekibi, Fermi’nin Geniş Alan Teleskopu (LAT)’ndan elde edilen ve tüm dünya kullanımına açılan verileri işleyerek baloncukları tespit etti. LAT en hassas ve en yüksek çözünürlüklü gama ışını algılayıcısına sahiptir. Gama ışınları yüksek enerjili ışınlardır.
Gama ışınlarını tarayan diğer gökbilimciler daha önce gökyüzünde gama ışınlarını kapatan sis parçacıkları nedeniyle bu balonları görememişti. Sis parçacıkları Samanyolu’ndaki ışık ve yıldızlararası gazla etkileşerek ışık hızına yakın bir hıza ulaşırlar. LAT ekibi gizlenmiş gama ışını kaynaklarını ortaya çıkarmak için yeni bir model geliştirdiler. Ekip LAT verilerini işleyerek ve çeşitli tahminlerde bulunarak söz konusu dev baloncukları görmeyi başardı.
Bilim insanları şimdi böyle bir yapının nasıl oluştuğunu anlamaya çalışıyor. Böylesi sis parçacıkları arkasına saklanmış çok daha enerjik balon yapılar Samanyolu’nun başka yerlerinde de vardır. Balonların kenarları net olarak görülebiliyor. Ancak böylesi bir yapının kaynağı ise sırrını koruyor. Ekip bu soruya yanıt olarak yapının şeklinin büyük bir enerji salımı yoluyla oluştuğunu öneriyor.
Bir olasılık merkezdeki karadelikten yayılan jet parçacıklarına dayanıyor. Gökbilimciler bunun için diğer gökadalarda karadelik içine düşen maddenin ürettiği güçlendirilmiş hızlı parçacık jetlerine baktılar. Ayrıca balonlar belki de bir yıldız oluşum patlaması ya da birkaç milyon yıl önce Samanyolu’nun merkezinde çok büyük yıldız kümelerinin ürettiği bir gaz çıkışı sonucunda da oluşmuş olabilir.
Princeton Üniversitesi’nden David Spergel: “Diğer gökadalarda da büyük gaz çıkışları görüyoruz. Bu büyük balonların kaynağı ne olursa olsun, sorular astrofizikle bağlantılı” diyor.
Balonların varlığıyla ilgili ipuçları önceki uzay görevlerinde de görünüyor. Almanya önderliğinde oluşturulan X-Işını Gözlem Uydusu gökada merkezine yakın yerlerde balon şeklinde yapılar olabileceğini öne sürmüştü. NASA’nın Wilkinson Mikrodalga Araştırma Uydusu gama ışını balonları yönünden yayılan radyo sinyalleri varlığını tespit etmişti.
NASA’nın Goddard Uçuş Merkezi’nden Julie McEnery: “Fermi her 3 saatte bir tüm gökyüzünü tarayarak evrenin tümünü görebilmek adına bize daha net veriler ulaştırır” diyor.
NASA Genel Merkez’den Astrofizik Bölümü Başkanı Jon Morse: “Haziran 2008’de Fermi verileri açık duruma geldiğinden bu yana uzay-zaman hakkında yeni fikirler ve bilgiler edinildi. Bu son keşif Fermi’nin olağanüstü bir performans ile çalıştığının kanıtıdır” diyor.
Benzetim filmi: Gama ışınının oluşumu
Kaynak: NASA-Fermi
