Güneş’ten sekiz yüz milyon kilometre uzakta yaşamın olmayacağını düşünürdük. Ancak yaşam arayışı içindeki gezegen gökbilimcileri Europa uydusuyla yakından ilgileniyorlar. Yer’in uydusu Ay’dan biraz daha küçük olan Europa gaz devi Jüpiter’in çevresinde dolanmaktadır. Buzlu uydunun yüzey sıcaklığı eksi 160 derecenin üzerine çıkmaz. Su buzu kaya kadar sert olacak kadar soğuktur.
Buna rağmen katı buz kabuğunun altında Dünya’da bulunan sudan çok daha fazla suya sahip olabilir. Suyun olduğu yerde yaşam olabilir. Hubble teleskopu 2013’te, bahçe hortumunun delinmiş kısmından fışkıran su gibi, uydunun yüzeyindeki çatlaklardan uzaya su fışkırtan gayzerler olduğunu belirledi.
1999’dan 2015’e kadar uzanan Hubble arşivleri uydunun bir yarım küresi boyunca sürekli gayzerler oluşturduğunu gösterdi. Bu ise anlaşılmamış bir olgu. Uydunun atmosferinin kabukta oluşturduğu basınç ise Dünya atmosferinin yüzeyde oluşturduğu basıncın milyarda biridir.
Hubble buradaki su buharını doğrudan görmedi, bunun yerine oksijenin morötesi tayfsal parmak izini gösterdi. Oksijen suyun bileşenlerinden biridir. Gayzerlerin tersine bu su buharı Europa’nın iç kısmından gelmiyor, daha ziyade güneş ışığının yüzey buzu süblimleşmesiyle oluşur. Benzer şekilde Jovian uydusu Ganymade’in atmosferinde de su buharı bulundu.
Europa’yı, potansiyel bir yaşam merkezi olarak düşünmek öyle heyecan verici ki, NASA Europa Clipper’i ve Avrupa Uzay Ajansı Jüpiter Buzlu Uydular Kaşifini (JUICE) bu amaç için önümüzdeki on yıl içinde fırlatması bekleniyor.
Europa’daki su buharının gizemli şekilde sadece bir yarım küresinde görülmesi ise ilginç.
Europa, buzlu yüzeyinin altında yaşam için elverişli şartlar sunabilecek uçsuz bucaksız bir okyanus barındırıyor. Bu sonuç gökbilimcilerin buzlu uyduların atmosferik yapısını anlamalarını kolaylaştıran bir unsur ve yaşamı destekleyip desteklemediğini anlamak için özel görevler oluşturmaya olanak sağlıyor.
Europa’daki su buharı ile ilgili önceki gözlemler ve 2013’teki Hubble görüntüleri buzlu yüzeyden fışkıran jetlerle ilişkilendirilmişti. Bunlar Dünya’daki gayzerlere benzer ancak buradaki su 100km yükseğe kadar çıkar. Uydunun atmosferinde Dünya atmosferinin yüzeyde oluşturduğu basıncın yalnızca milyarda biri kadar olup geçici su buharı kabarcıkları üretir.
Bununla birlikte 1999’dan 2015’e kadar uzanan Hubble gözlemlerine dayanan yeni sonuçlar Europa’nın daha geniş alanda benzer miktarlarda su buharı yayıldığını gösteriyor. Bu ise sadece Europa’nın bir yarım küresinde uzun süreli su buharı atmosferi olduğunu gösteriyor. Uydunun iki yarım küresindeki asimetriye neyin sebep olduğu henüz anlaşılmamıştır.
Europa’nın yüzey sıcaklığı Jüpiter’in en büyük buzlu uydusu olan Ganymade’den daha düşüktür.
Europa, Ganymade’den daha fazla güneş ışığı yansıtır ve yüzeyi 150C’den daha soğuktur. Europa’da gündüz en yüksek sıcaklık -1600C’tır. Yine de daha düşük sıcaklıklarda bile Ganymade’deki gibi Europa’nın yüzeyinde de su buzunun süblimleştiği görüldü. (Süblimleşme, katı maddenin eriyip sıvı hale geçmeden doğrudan buharlaşması demektir.)
Sonuçlar Geophysical Research Letters dergisinde yayınlandı.
