Birkaç yıldır araştırmacılar Satürn’ün halkaları içinde yüzen küçük uydu Enceladus’un buzlu yüzeyinin altında okyanus olup olmadığını tartışıyor. Elde edilen yeni kanıtlar buzlu yüzeyin altında gazoz gibi gazlı okyanus olduğu ve bunun da mikrobik yaşam için uygun olabileceğini söylüyor.
Tüm hikaye Satürn Sistemi’ni keşfetmekle görevli olan Cassini ile birlikte 2005 yılında başladı.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan (JPL) Dennis Matson: “ Jeofizikçiler buranın soğuk, ölü ve ilgi çekici olmayan sıradan bir yer olduğunu söylüyordu. Ancak sonuçlar hepimizi şaşırttı” diyor.
Cassini uydu üzerinde kaplan çizgileri şeklindeki çatlaklardan püsküren buz tanecikleri olduğunu buldu. Hareketli Enceladus’a karşılık aynı boyutlardaki Mimas’ta ise tam bir sessizlik hakimdi.
Birçok araştırmacı buz fışkırmalarını yüzeyin altındaki suyun kanıtı olduğunu ileri sürdü. Sulu kısımların sıcaklıkları 0 C ölçüldü ve bu da suya ilişkin bir başka kanıttı. Ama bir başka sorun vardı: tuz nerede oluştu?
Cassini, uyduya yaptığı ilk yakın uçuş ile karbon, hidrojen, oksijen, azot ve çeşitli hidrokarbon gazları olduğunu algıladı. Ancak bir okyanusta bulunması gereken tuzun varlığına rastlamadı.
2009 yılında Cassini eksik olan tuzu hiç beklenmeyen bir yerde gördü.
“Tuz aradığımız püsküren gazın içinde değildi. Sodyum ve potasyum tuzları ile karbonatlar buz tanecikleri içindeydi. Bu maddelerin varlığı bir okyanus olduğunu işaret ediyor. Okyanus içinde bu maddeler çözünmüş durumdadır” diyor Matson.
Son Cassini gözlemleri beraberinde başka bir ilginç keşfi getirdi:
Cassini’in sıcaklık ölçümleri -85 C dereceyi gösterdi. “Bu keşif bizim saatleri yeniden ayarlamamız demek. Bu sıcaklık ancak volkanik etkilerle açıklanabilir. Yüzey altındaki su yüzeydeki buzun bir kısmını eritmektedir.
Bu bulgu bilim insanlarına buzlu kabuğun ne kadar kalın olabileceği sorusuna yanıt aramalarına neden oldu.
Matson konuyla ilgili güzel bir benzetme yapıyor: “Bir soda şişesinin kapağını ne kadar ileri fırlattığını ve içindekilerin nasıl fışkırdığını gördünüz mü?”
Matson ve arkadaşları yüzey altındaki sudaki çözünmüş gazların baloncuklar oluşturduğunu düşünüyor. Ortaya çıkan köpüklü suyun yoğunluğu buzdan daha az olduğundan yukarı çıkmak isteyecektir.
Matson buna bir açıklama getiriyor: “Suyun çoğu yüzeyi ısıtarak 300 metre kalınlıktaki buzlu yüzeyin ince bir noktasından dışarı püskürür. Ancak bazı durumlarda su yüzeyde delik açarak çıkar. Yüzeyi delinen kısımdaki su tekrar donar ve süreç yeniden başlar.”
Geriye başka bir açıklanmayan soru kalıyor: “Tüm bunları oluşturan ısı nereden geliyor?” Colorado Üniversitesi’nden Larry Esposito: “Biz bunun gelgite bağlı olarak oluştuğunu düşünüyoruz” diyor.
Satürn’ün güçlü gelgitleri Enceladus üzerinde yoğun baskı oluşturarak onun şeklinin değişmesine yol açabilir. Bu da uydunun ısı üretmesine neden olur. Bu modele göre iç sürtünme nedeniyle ısınan buz eriyerek volkanik etkiyi hazırlar.
“Her ne şekilde oluyorsa olsun bir gerçek var ki Enceladus ısı üretiyor. Bu da yaşam için gerekli bir şey. Biz sıvı bir okyanusun organik ve enerji kaynağı olduğunu biliyoruz. Bunu Dünya’daki benzer durumlardan ve buralarda yaşayan organizmalardan biliyoruz” diyor Esposito.
Kimse buzun altında ne olduğunu bilmiyor. Ama bu küçük Satürn uydusunun söyleyecek çok şeyi varmış gibi görünüyor: püsküren buz tanecikleri ve yer altı okyanusu, yaşamı olası kılıyor.
