Dünya’ya en yakın kayalık bir gezegen keşfedildi. Gezegenin önemi sadece bize en yakın karasal gezegen olması değil, yoğunluğu da dikkat çekici: gezegenin yoğunluğuna göre bir dolu altına sahip olmalı.
Sadece 21 ışık yılı uzaklıktaki HD 219134b gezegeni yıldızına çok yakın bir yörüngede dolanıyor. Gezegen teleskopla görülemez, ancak gökyüzünde parlayan yıldızı Kraliçe Cassiopeia) takımyıldızının yakınında bulunuyor.
HD 219134b’nin yakın olması geçiş yöntemiyle keşfini kolaylaştırdı. Böylece Dünya’ya en yakın ötegezegen onayını aldı.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuvarı’ndaki Spitzer görevi bilim insanlarından Michael Werner: “Gezegen oldukça yoğun, öyle ki bol bol altını olmalı. Bu da onun önümüzdeki on yıllar boyunca sürekli gözlenecek olması demek” diyor.
Gezegen daha önce Kanarya Adaları’ndaki İtalyan 3,6 metrelik Galileo Ulusal Teleskopu üzerindeki HARPS-Kuzey aleti ile keşfedildi.
İsviçre’deki Cenevre Gözlemevi’nden çalışma ekibi başyazarı Ati Motalebi gezegenin 2018’de göreve başlayacak James Webb Uzay Teleskopu için ideal bir hedef olduğunu belirtiyor.
“Webb ve yer merkezli gözlem araçları ile gezegenin tüm ayrıntıları ortaya çıkarılabilir” diyor.
Ötegezegenlerin küçük bir kısmı geçiş yöntemiyle tespit edilebiliyor. Yıldızının önünden geçen gezegen, yıldızın görülen ışığında azalmaya neden olur. Bu azalmanın gezegen olduğunun belirlenmesi için birkaç gözlem ya da farklı yöntemle onaylanması gerekir. Spitzer bu yöntemle sadece gezegenin büyüklüğünü değil aynı zamanda yüzey yapısıyla ilgili ipuçlarını ortaya çıkarabilir.
Massachusetts Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden makale eş yazarı Lars A. Buchhave: “Bilinen gezegenlerin çoğu yüzlerce ışık yılı uzaktadır, bu ise neredeyse kapı komşumuz” diyor. Dünya’ya en yakın gezegen GJ674b’dir [1]. Ancak bileşiminin bilinmemesi nedeniyle şimdilik en yakın kayalık gezegen unvanı HD 219134b’de.
HD 219134b HARPS-Kuzey aletiyle ortak kütle merkezi hesabı da diyebileceğimiz dikine hız yöntemiyle bulundu. Bu yöntemde yıldızın bir gezegeni varsa iki cisim ortak kütle merkezi etrafında dolanır. Bu da yıldızın hemen fark edilmeyecek kadar küçük sallanmasına yol açar. 4,5 Dünya kütlesindeki gezegenin yörünge dönemi üç gün olarak hesaplandı.
Spitzer yıldızın gezegenini geçiş yöntemiyle fark etti. Spitzer’in kızılötesi gözlemleri gezegenin 1,6 Dünya büyüklüğünde olduğunu gösterdi. Bu da santimetre küp başına altı gram yoğunluğa sahip karasal gezegen demektir.
Gökbilimciler şimdi HD 219134b’nin yıldızının önünden ne zaman geçeceğini bildiklerinden yer ve uzay gözlemleriyle gezegenin atmosfer ve yüzey bileşenini ortaya çıkarmak istiyor. Gezegenin atmosferinden geçen yıldızın ışığı önemli kimyasal bilgiler getirir. Bu ışık gezegenin atmosferinde hangi gazların olduğunu ortaya koyar.
Gezegen Dünya’dan büyük olduğu için süper-Dünyalar sınıfına alındı.
Belçika’daki Liege Üniversitesi’nden Michael Gillon: “NASA’nın Kepler teleskopu sayesinde süper Dünyaların Samanyolu’nun her yerinde olduğunu biliyoruz. Ama onlar hakkında çok az şey biliyoruz. Şimdi elimizde dikkatle inceleyebileceğimiz iyi bir örnek var” diyor.
HARPS-Kuzey ile HD 219134b’den daha uzakta aynı yıldız sisteminde yer alan üç gezegen daha keşfetti. Bu gezegenlerin de süper-Dünyalar olduğu düşünüldüğünde Samanyolu’nda bu tip gezegenlerden çok sayıda olduğu ortaya çıkar. Güneş Sistemi’nde bu tip bir gezegen olmaması dikkatleri üzerlerinde toplamaktadır.
Notlar
[1]Gliese 674 (GJ674): Ara (Sunak) Takımyıldızı içerisindedir. Dünyadan 14,8 ışık yılı uzaklıkta yer alıp, M 2,5V tipi kırmızı cüce bir yıldızdır. Güneş’in 0,35’i kadardır. Yüzey sıcaklığı 3400 C derecedir.
Gezegeni ise 2007 yılında Şili’deki ESO’nun (Avrupa’nın Güney Gözlemevi) 3,6 metrelik teleskopu’na takılı tayfçekeriyle (spectrograph) keşfedilmiştir. Yüzey yapısı bilinmeyen gezegen 11 Dünya kütlesinde olup yörünge dönemi 4,7 gündür ve yıldıza 0,039 GB kadar uzaklıktadır. 1 GB Dünya-Güneş uzaklığıdır.
