İçinde Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskopu (VLT) da olan üç teleskopla şimdiye kadar keşfedilen en soğuk yıldız keşfi gerçekleştirildi. İnsan için bir bardak taze çay ne kadar sıcaksa keşfedilen kahverengi cücede o kadar sıcak. Bulunan nesne büyük sıcak gezegenler ile küçük soğuk yıldızlar arasındaki sınırı belirliyor.
Kahverengi cüceler aslında yıldız oluşumu için gerekli olan nükleer tepkimeyi küçük kütlelerinden dolayı başlatamamış olan cüce yıldızlardır. CFBDSIR 1458+10B olarak tanımlanan kahverengi cüce 75 ışık yılı uzaklıktaki ikili bir kahverengi cüce sisteminin üyesidir. (1)
VLT üzerine takılan güçlü X-çeker tayfölçeri keşfedilen kahverengi cücenin normalden soğuk olduğunu göstermiştir. CNRS/Joseph Fourier Üniversitesi’nden Philippe Delorme: “Böylesi soğuk bir nesneyi görmek ve üstelik bir kahverengi cüce sisteminin üyesi olduğunu keşfetmekten dolayı heyecanlıyız” diyor.
İki soğuk cismin sıcaklıklarının suyun kaynama noktası sıcaklığından yani 100 C dereceden farklı olmadığı tespit edildi. (2) Hawai Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden Michael Liu: “Böylesi bir sıcaklığı bir kahverengi cüceden daha çok onun çevresinde dolanan bir gezegende olmasını bekleriz. Hatta bu gezegenin atmosferinde su bulutlarının da olmasını bile önerirdik. Aslında yakın zamanda başlayacak olan Güneş benzeri yıldızların çevresindeki dev gaz gezegenlerinin alınacak görüntüleri, CFBDSIR 1458+10B kahverengi cüceye çok benzediklerini gösterecektir.” diyor.
Bu sistemin sırlarını elde etmek için üç teleskopun güçleri birleştirildi. Öncelikle sistem Hawai’deki Keck II Teleskopu üzerindeki Lazer Yıldız Bulucu (Lazer Guide Star-LGS) Ayarlamalı Optik sistemi ile bulundu. (3) Lui ve ekibi daha sonra Kanada-Fransa-Hawai Teleskopu’ndaki kızılötesi görüş ile çiftin uzaklığını belirledi. (4) ESO’nun VLT’si ile yapılan kızılötesi tayfölçeri gözlemiyle de nesnenin sıcaklığı elde edildi.
Soğuk nesnelerin keşfi gökbilimde çok dinamik bir konudur. Spitzer Uzay Teleskopu da geçenlerde, net ölçümler yapılamamasına karşılık, bilinen en soğuk kahverengi cüceler için bir nesne önermişti. Gelecekte yapılacak gözlemlerle bu nesnelerin mi yoksa CFBDSIR 1458+10B’nin daha soğuk olduğu anlaşılabilecek. Lui ve ekibi yaklaşık 10 yıl boyunca bu çifti izleyerek özelliklerini, yörüngelerini daha iyi anlamaya çalışacak.
(1) CFBDSIR-1458+10 ikili sistemin adıdır. Sistem CFBDSIR-1458+10A ve CFBDSIR-1458+10B olmak üzere iki üyeye sahiptir. İki cisim birbirinden 3 Dünya-Güneş arası uzaklıkta bulunup birbirlerinin çevresindeki yörünge dönemleri yaklaşık 30 yıl sürer.
(2) Karşılaştırma için Güneş’in yüzey sıcaklığı 5500 C derecedir.
(3) Ayarlamalı optikler, dünya atmosferinden kaynaklanan ışık karışmasını dengeleyen sistemlerdir.
(4) Gökbilimciler Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi nedeniyle değişen konumunu göz önünde tutarak kahverengi cücelerin konumlarını uzak yıldızların değişen konumlarına bakarak tespit ettiler. Paralaks olarak bilinen bu uzaklık tanımı kahverengi cücelerin uzaklıklarının tespitinde kullanıldı.
