NASA’nın Swift uydusu gökadamızın merkezinden yayılan X-ışınlarını tararken daha önceden bilinmeyen parçalanmış bir yıldızın kalıntılarını ortaya çıkardı. Samanyolu’nun bilinen en geç süpernovası olan kalıntı G306.3-09 bölgesinde yer alıyor.
Michigan Üniversitesi’nden Mark Reynolds: “Gökbilimciler şimdiye kadar gökadadaki 300’den fazla süpernova kalıntısını katalogladı. G306.3-09’da belirlenen süpernova 29 genç süpernova kalıntısından biri olup 2500 yıl yaşındadır” diyor.
Gökbilimciler Samanyolu’nda her yüzyılda bir ya da iki süpernova patlaması gerçekleştiğini düşünürler. Sıcak yıldızdan kopan kalıntılar patlamanın etkisiyle genişleyerek binlerce yıl içinde yıldızlararası boşluğa yayılır.
Bir suç alanındaki kanıtlar gibi süpernova kalıntılarının bıraktığı izler patlayan yıldıza ait bilgiyi açığa çıkarırarak yıldızın ölümüyle ilgili ayrıntıları sunar.
Süpernova kalıntıları eletromanyetik tayfın radyo dalgasından gama ışınlarına kadar enerji yayarlar. X-ışını gözlemleri genişleyen kalıntının kimyasal içeriği ve yıldızlararası ortamla etkileşimini açığa çıkarır. Ancak süpernovadan 10 000 yıl sonra X-ışını söner. Bu nedenle Samanyolu’nda bilinenlerin sadece yarısında X-ışını tespit edilmiştir.
Reynolds, Swift Galaktik Düzlem Araştırması ile Samanyolu merkezine kadar yayılan morötesi enerjileri inceleyebilmek için düzlemi bir-iki derecelik geniş şeritlere ayırarak bir proje başlattı. 2011 yılında başlayan görüntü alımının bu yıl bitmesi bekleniyor.
Penn State Üniversitesi ve Swift Görevi Operasyon Merkezi’nden (Swift Mission Operations Center -MOC): “Swift verileri NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu ile derlenen kızılötesi görüntüleri güçlendirerek yüksek enerjilerin içine uzanır. Büyük ölçüde sönmüş durumdaki morötesi enerji gökada düzlemindeki toz bulutlarına karıştığından kızılötesi ve X-ışını verileriyle görünen enerji birbirini tamamlar” diyor.
22 Şubat 2011’de Swift, Erboğa (Centaurus) takımyıldızının kenarına yakın bir alanı görüntüledi. Olağandışı morötesi enerji yayan bölge aynı zamanda süpernova kalıntısını anımsatan uzun ve yarı dairesel kaynağı X-ışını ile ortaya çıkardı. Spitzer kızılötesi görüntüleri ve Avustralya’daki Molonglo Gözlemevi Synthesis Teleskopu’nun arşiv verileriyle durum onaylandı.
Nesneyle ilgili daha fazla veri elde etmek amacıyla Yeni Güney Galler Narrabri kasabası yakınlarındaki Avustralya Çoklu Teleskop Dizisi (ATCA) ve Chandra X-Işını Gözlemevi ile 83 dakikalık görüntü elde edildi.
Sydney Üniversitesi’nden lisans öğrencisi Cleo Loi: “ATCA’nın olağandışı duyarlı radyo dalga boylarında alınan görüntülerle gökadamızdaki kalıntıyı belirledik” diyor.
26 000 ışık yılı uzaklıktaki G306.3-0.9 bölgesinde tespit edilen süpernova, saatte 2,4 milyon km hızla uzaya şok dalgasıyla yayılmaktadır. Chandra verilerine göre yayılan ve sıcaklığı 28 milyon C dereceye ulaşan kalıntı, demir, neon gibi ağır elementlerle büyük kütleli yıldızların çekirdeklerinde üretilen silikon ve sülfüre sahip.
“Henüz bunun ne tür bir süpernova olduğunu bilmiyoruz. Ne tür bir yıldızın patladığını belirlemek için Chandra verilerini çalışmaya ekleme gereği duyduk. Patlama sonucunda bir nötron yıldızının oluştuğuna ilişkin ikna edici bir kanıt elde etmek için gelecekte yapılacak gözlemleri ve çalışmaları bekliyoruz” diyor.
