Hollanda Rochester Üniversitesi ve Leiden Gözlemevi’nden gökbilimci Eric Mamajek ve arkadaşları J1407 adlı Güneş benzeri bir yıldızda Satürn gibi halka sistemi olan gezegen keşfettiler. Böylece Güneş Sistemi dışında ilk kez başka bir cisimde halka sistemli cisim keşfedilmiş oldu. Cismin gezegen ya da kahverengi cüce olabileceği düşünülüyor.
Verileri analiz eden Leiden’den Matthew Kenworthy liderliğindeki ekip, çapı milyonlarca kilometreye ulaşan 30 halkadan oluşan halka sistemi belirledi. Ekip halkalar içerisinde öte uydu ve boşlukları da keşfetti.
“Işık eğrisinde gördüğümüz ayrıntılar inanılmaz. Birkaç hafta süren gözlemlerde dakika ölçeğinde inanılmaz hızlı tutulmaları gördük. Yıldız halkaları doğrudan göremeyecek kadar uzakta olsa da biz halka sisteminden geçen yıldız ışığındaki parlaklık değişimlerine bakarak ayrıntılı bir model oluşturabildik. Satürn eğer J1407b’nin çevresindeki halkalara sahip olsaydı geceleri dolunaydan birkaç kat daha büyük olarak görebilirdik” diyor Kenworthy.
“Bu gezegen Jüpiter ya da Satürn’den çok daha büyük ve Satürn halkalarına göre 200 kat daha geniş alana yayılan halkalara sahip. Bunu bir süper Satürn olarak düşünebiliriz” diyor Mamajek.
Gezegen, yıldızının önünden geçen gaz devlerini tespit etmek amacıyla düşünülmüş SuperWASP projesi verilerinin analiz edilmesiyle keşfedildi. 2012 yılında Rochester Üniversitesi’nden Mamajek ve arkadaşları genç yıldız J1407 çevresinde sıra dışı tutulmalar olduğunu fark etti. Buna sebep olarak bir gezegen ya da kahverengi cüceyi kuşatan yeni uydular oluşturan toz diski gösterildi.
Kenworthy’nin liderliğindeki ekip ise uyarlamalı optik ve Doppler tayfölçeri yardımıyla halkalı cismin kütlesini tahmin etmeye çalıştı. J1407’nin ışığında görülen tekrar eden parlaklık azalmasından sorumlu olarak henüz keşfedilmemiş bir gezegen çevresindeki dev bir halka sistemi önerildi.
Elde edilen ışık eğrisine göre halka sisteminin çapı yaklaşık 120 milyon kilometre başka bir ifadeyle Satürn halkalarının çapından 200 kat daha büyük olduğu belirlendi. Tüm halkayı oluşturan toz Dünya’ya sığmayacak kadar büyük hacim kaplıyordu.
Gökbilimciler halka yapısı içinde büyük bir boşluk olduğunu da belirledi. “Bunun nedeni oluşmakta olan yeni bir uydu olabilir. Uydu kütlesi Dünya ile Mars arasında olabilir. Uydu J1407b’nin çevresinde yaklaşık iki yıllık yörünge dönemine sahip olmalıdır” diyor Kenworthy.
Gökbilimciler halkalardan yeni uyduların oluşmakta olduğuna dikkat çekerek önümüzdeki birkaç milyon yıl içinde inceleceğini bekliyor.
“Gezegen bilimcilere göre Jüpiter ve Satürn gibi gezegenlerin çevresindeki toz diskleri uydu oluşumunda etkin olmuştur. Ancak 2012’de bu cisim keşfedilinceye kadar kimse böylesi bir halka sistemi görmemişti. Cismin çevresindeki milyonlarca kilometrelik alanda uydu oluşumları gerçekleşiyor olabilir” diyor Mamajek.
Gökbilimciler J1407b halkalı gezegenin yörünge döneminin yaklaşık 10 yıl olduğunu tahmin ediyor. Kütlesini belirlemek çok zor olsa da 10 ile 40 Jüpiter kütlesinde olabileceği üzerinde duruluyor.
Gelecekte farklı gözlem araçlarıyla yapılacak gözlemler eşliğinde halkaların değişimi ve uydu oluşumlarının sıklığı ile disklerdeki maddenin kimyasal analizi yapılabilecek.
