Binlerce yıl önce Güneş’e en yakın yıldız Proxima Centauri değildi. Hatta neredeyse burnumuzun dibindeydi. 70.000 yıl önce bir yıldız Güneş Sistemi’nin dibinden geçerek adeta bir fırtınaya neden olmuş. Yıldız, Güneş Sistemi’nin dış katmanı olan Oort Bulutu’ndan geçince buradaki cisimlerin yörüngeleri etkilenmiş ve Güneş’e doğru sayısız kuyrukluyıldız saldırısı gerçekleşmiş.
ABD, Avrupa, Şili ve Güney Afrika’daki bir grup gökbilimci ilginç bir keşfe imza attı. Buna göre 70.000 yıl önce sönük bir yıldız Oort Bulutu’nun yakınından geçti. Güneş’e en yakın yıldız Proxima Centauri’ye göre beş kat daha yakından geçen yıldız bölgede kargaşaya neden olmuş.
Astrophysical Journal Letters’da yayınlanan makalenin baş yazarı Rochester Üniversitesi’nden Eric Mamajek , takma adı Scholz olan küçük kütleli yıldızın hızını ve yörüngesini belirlemeyi başardıklarını belirtiyor.
Yıldızın yörüngesine göre 70.000 yıl önce Güneş’e 52.000 astronomi birimi* (8 trilyon km ya da 0,8 ışık yılı) kadar yaklaştı. Buna karşılık Güneş’e en yakın yıldız olan Proxima Centauri 4,2 ışık yılı uzaktadır. Güneş Sistemi’nin dış kısmı olan Oort Bulutu trilyonlarca kuyrukluyıldızla doludur. Gökbilimcilere göre söz konusu yıldız % 98 olasılıkla dış Oort Bulutu’nun içinden geçti. Bu geçiş bölgedeki kuyrukluyıldızları tedirgin ederek, yörüngelerini bozdu ve birçoğu Güneş’e doğru aktı.
Yıldız, Avrupa Güney Gözlemevi’nden Valentin Ivanov ile Mamajek’in sohbeti sırasında fark edildi. 20 ışık yılı uzaktaki Scholz yıldızının tuhaf özellikleri vardı. Gökyüzünde çok yavaş hareket ediyordu. Ivanov ve ekibi yıldızın dikine hızını ölçmeyi başardı.
“Çoğu yakın yıldız büyük çizgisel hıza sahiptir. Küçük çizgisel hız ise Güneş’e yakın olması demektir. Bu yıldız büyük bir olasılıkla bir zamanlar Güneş’in çok yakınından geçti” diyor Mamajek.
Yıldızın yörüngesinin belirlenmesi için çizgisel hız ve dikine hız değerleri gerekliydi. Ivanov ve ekibi Doppler kayması yöntemini kullanarak birçok yıldızın özelliklerini ortaya çıkarmıştı. Bu ölçümler Güney Afrika Büyük Teleskopu (Large Telescope, SALT) ve Şili’deki (Magellan Telescope) büyük teleskopların tayf ölçümleriyle gerçekleşmiştir.
Scholz yıldızının hareketini geriye çeviren ekip 70.000 yıl önce Güneş’e en yakın yıldız olduğunu belirledi. Ekibe göre katalog adı HIP 85605 olan yıldız 240.000 ile 470.000 yıl sonra yine Güneş’e en yakın yıldız olacak. Ancak bu yakın geçiş önceki kadar olmayacak. Hesaplara göre yıldız bir sonrakinde Oort Bulutu dışından, 200 ışık yılı uzaktan geçecek.
Mamajek yıldızın şu anki konumunu, hızını ve Samanyolu çekirdeğinden uzaklığını dikkate alarak yaklaşık 10.000 olası yörünge belirledi. Ölçümlerin % 98’i yıldızın Oort Bulutu içinden geçtiğini gösterdi. Bu da Güneş’e doğru kuyrukluyıldız yağmuruna neden olmuş olabilir.
Mamajek bu yıldızdan başka yıldızlarında geçmişte Güneş’in yakınından geçmiş olabileceğini düşünüyor. Bunun için Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia uydusunun verilerine ihtiyaç duyulacak. Gaia’nın yıldızların hızları ve uzaklıklarını net bir şekilde belirlemesi ile benzer birçok yakın geçiş yapmış yıldız bulunabilir.
Scholz, Tekboynuzlu takımyıldızı yönünde 20 ışık yılı uzakta olan kırmızı cüce bir yıldızdır. Geceleri gökyüzünde çıplak gözle görülen en sönük yıldızdan 50 kat daha sönüktür. Ancak 70.000 yıl önce gökyüzündeki 10. Kadirden parlayan bir yıldızdı. Mamajek’e göre 70.000 yıl önce şimdikine göre daha canlı ve pırıl pırıl parlayan yıldızların arasında atalarımız tarafından görülmüş olabilir.
Scholz aslında ikili bir sistemin üyesidir. Biri kırmızı cüce diğer kahverengi cüce. Kahverengi cüceler çekirdeklerinde hidrojen füzyonu başlatamadığı için yıldız olmayı başaramamış, Jüpiter’den çok daha büyük cisimlerdir.
*Astronomi birimi: Dünya-Güneş ortalama uzaklığı 150 milyon kilometredir.
Bu kuyruklu yıldız fırtınası Güneşin yaşını etkilemiş olamaz mı? veya ikinci geçişte kuyruklu yıldızların bir kısmı Jüpiter’e düşerse kütlesindeki artıştan dolayı küçük bir kırmızı cüce olamaz mı?
Bir apartmanın balkonuna koyduğun bir avuç kum apartman kütlesini ne kadar değiştirir ki? Bundan dolayı apartman çöker mi? Sorunun yanıtı bu.
Fuat arkadaşımızın bazıları için kırıcı olabilecek sertlikte anlatmak istediği; Jüpiter gibi çok büyük kütleli dev gezegenlerin, sayıları ne olursa olsun, kuyruklu yıldızları bünyelerine katarak kütlelerinde kayda değer bir artış olamayacağıdır.
Kızmak… Elbette değil. Sadece soruyu yaşamdan bir örnek vererek açıklamaya çalıştım. Bu şekilde anlaşılmak üzer beni.