Jüpiter’in Büyük Kırmızı Lekesinin en dıştaki şeridindeki rüzgârların hızlandığı belirlendi. Keşif, i on yıldan uzun zamandır gezegeni izleyen Hubble teleskopu verileriyle gerçekleşti.
Hubble raporlarını analiz eden araştırmacılar en hızlı halkadaki ortalama rüzgâr hızının 2009’dan 2020’ye kadar yüzde 8’e kadar arttığını hesapladı. Buna karşılık lekenin en içteki halkasına yakın rüzgârlar önemli ölçüde daha yavaş hareket ediyor.
Devasa fırtınanın kızıl renkli bulutları saatte 600 kilometreyi aşan hızlarda saat yönünün tersine dönüyor. Leke Yer’den daha büyük bir alanı kaplamaktadır. Kırmızı Leke 150 yıldan daha fazla zamandır izlenmektedir.
Dünya’daki fırtınaları gerçek zamanlı izlemek için yörüngedeki uydular ve uçaklar kullanılmaktadır. NASA’nın Goddard Uzay uçuş Merkezinden Amy Simon: “Jüpiter’de fırtınayı izleyen bir aracımız olmadığı için rüzgârları yerinden izleyemiyoruz. Hubble, Jüpiter’in rüzgârlarını ayrıntılı olarak çözümleme gücüne sahip bir teleskoptur” diyor.
Hubble ile ölçülen rüzgâr hızındaki değişim Dünya yılı başına saatte 2.5 kilometreden daha azdır. “Aslında çok küçük bir değişim hızından bahsediyoruz. Hubble’ın yeteneği ile bu kadar küçük değişimi fark edebildik” diyor Simon. Hubble’ın fırtına içinde gözlediği en küçük özellik yaklaşık 250 kilometre genişliğindedir.
Berkeley, Kaliforniya Üniversitesinden Michael Wong: “Büyük Kırmızı Lekedeki ortalama rüzgâr hızının son on yılda artığını görüyoruz. İki boyutlu rüzgâr haritası analizimizin 2017’deki örneği büyük ani değişim olduğunu gösteriyor” diyor.
Wong, Hubble’ın veri setini daha iyi analiz edebilmek için yeni bir yaklaşım önerdi. Verilerde görülen on ile yüzbinlerce rüzgâr vektörünü (yön ve hız) izlemek için bir yazılım kullandı. Bunun ardından rüzgâr hızının arttığı fark edildi.
Hız artışı ne demektir? “Hubble, fırtınanın altını iyi göremediği için bunu teşhis etmek zor. Bulutların altındaki her şey verilerde görülmez” diyor Wong. Ancak bu, Kırmızı Lekeyi neyin beslediğini ve enerjiyi nasıl koruduğunu anlamamıza yardımcı olmaktadır.
Gökbilimciler 1870’lerden bu yana Güneş Sistemi fırtınalarının “kralı” hakkındaki çalışmalarını sürdürüyor. Büyük Kırmızı Leke, Jüpiter içinden yükselen bir malzemedir. Yandan bakıldığında fırtına merkezinde yüksek bulutların dış katmanlarına doğru basamaklandığı katmanlı bir düğün pastasını andırır. Gökbilimciler bir asırdan uzun zamandır gözlenen fırtınanın boyutunun küçüldüğünü ve ovalden daha dairesel hale geldiğini kaydettiler. Şu anki 15,000 kilometrelik çapına gezegenimiz Yer rahatça sığabilir.
Araştırmacılar sadece Jüpiter’deki uzun ömürlü fırtınayı gözlemiyor; Neptün’de dahil olmak üzere diğer gezegenlerde görülen ve birkaç yıl içinde ortadan kaybolma eğilimindeki fırtınaları da izlemektedirler. Bu bilgiler sadece gezegenlerin atmosferleri hakkında bilgiler vermiyor aynı zamanda devam eden fırtınaların fiziğinin de anlaşılmasını sağlıyor.
