ESO’nun (Avrupa Güney Gözlemevi) Çok Büyük Teleskobu (VLT) başta olmak üzere 3 farklı teleskopla Jüpiter’deki Büyük Kırmızı Nokta üzerine bugüne kadar hiç yapılmamış hassasiyette bir çalışma yapıldı. Çalışmayla dev gezegendeki kırmızı lekenin rengini oluşturan sıcaklık, basınç ve rüzgarıyla dev fırtınanın yapısı açığa çıkarıldı.
Çalışmayı yapan ekibin başkanı Glenn Orton, “Bu Güneş Sistemi’ndeki en büyük lekeye yönelik yapılan en ayrıntılı çalışmadır. Bu kırmızı dairesel yapının eski olmadığını düşünüyorduk, ama çalışma sonucunda ortaya çıkan sonuç lekedeki karmaşıklığı ortaya koydu” diyor.
Gözlemler büyük kırmızı noktanın kırmızı rengini veren fırtınanın gezegenin daha iç kesimlerine kadar indiğini gösteriyor.
Büyük kırmızı noktaya ilişkin gözlemler 19. yüzyılın başlarına kadar dayanır. -160 C derece sıcaklığındaki leke 3 dünyayı içine alabilecek kadar büyüktür.
Termal görüntüler, VLT’ye takılan ve görünür ışığa göre 40 kat daha etkili olan bir kızılötesi görüntüleme aracı VISIR ile, Hawai’deki İkizler Güney Teleskobu ve Ulusal Astronomik Gözlemevi’ndeki Japon Subaru Teleskopları’yla alınmıştır.
VISIR ile gökbilimciler fırtınanın sıcaklığına bakarak içerideki amonyumun dağılmasını (aerosol) veren haritayı oluşturdular. Böylece 3 boyutlu olarak havanın ve gazın bu fırtına içinde nasıl dolaştığı da görülmeye çalışıldı. VISIR gözlemleri ile diğer gözlemler birleştirilince bu fırtınanın ne kadar kararlı bir yapıda olduğu ve oluşan türbülansların ne denli karmaşık olduğu ortaya çıktı.
“En ilginç yer ise lekenin turuncu-kırmızı renkteki merkezi noktası. Buranın sıcaklığı diğer bölgelere göre sadece 3-4 derece daha sıcak. Bu sıcaklık farkı çok olmamasına karşılık fırtınanın saat yönünün tersine dolaşmasını sağlar. Fırtınanın ortasındaki dönme yönü ve şiddeti ise saat yönünde ve zayıftan biraz fazla olmaktadır. Buradaki sıcaklık değişimi sadece burayı değil, gezegendeki bulut kümelerini de etkilemektedir” diyor Leigh Fletcher.
“Buradaki çevresel koşulların altında (sıcaklık, basınç, rüzgar ve gaz dağılımı) oluşan büyük kırmızı noktanın renginin gerçek bir renk olduğunu söyleyebiliriz. Üzerinde hala tartışılan konu olmasına karşılık biz hala bu kırmızı lekeye rengini veren maddenin aslında ne olduğunu bilmiyoruz. Ama şunu biliyoruz ki çevresel değişimlerle fırtınanın merkezi etkilenmektedir” diyor Fletcher.
Kaynak: ESO
