Bir yıldızın karadeliğe düşerken yaydığı ‘imdat’ çığlıkları çaresizliğini gösteriyor.
ESA’nın XMM-Newton Gözlemevini kullanan gökbilimciler bir yıldızı yutarken keşfedilen karadeliğin dönüş hızını ele veren olağanüstü parlak ve kararlı bir sinyal keşfetti. (Yani ‘kasap et derdinde….’)
Karadeliklerin evrendeki tüm gökadaların merkezlerinde saklandığı düşünülüyor. Gökadanın özelliklerini belirleme özelliği olan bu olağandışı canavarlar hakkında bilgi edinmek gökadaların nasıl geliştiğini de ortaya çıkarmaktadır.
Bir karadeliğin kütle çekimi çok büyüktür ve yakınındaki yıldızları parçalayabilir. Yıldızın parçalanan kısımları karadeliğe doğru süzülür, ısınır ve yoğun X-ışınları yaymaya başlar (imdat çığlıkları).
Kozmosta bilinen karadeliklerin dışında henüz keşfedilememiş, yani uykuda olan çok sayıda karadelik olduğu düşünülüyor. Bunlar -henüz- herhangi bir cisim yakalamadıkları için belirlenemiyorlar. Bununla birlikte birkaç yüz bin yılda bir, bir yıldızın karadeliğe yeteri kadar yaklaştığı tahmin ediliyor. Böylesi bir durum karadeliğin kütlesini, dönüş hızını ve diğer temel özelliklerini açığa çıkarır.
ASASSN-14li olarak kodlanan cisim 22 Kasım 2014’de yer merkezli All-Sky Automated Survey for SuperNovae (Tüm Gökyüzü Süpernova Otomatik Taraması) araştırması ile keşfedildi. Keşfedilen karadelik en az bir milyon Güneş kütlesinde.
Karadelikten 450 gün gibi uzun sürede 131 saniye periyoda sahip yoğun X-ışını yayıldığı tespit edildi. Bu bilgiyi karadeliğin kütlesi ve büyüklüğü ile birleştiren gökbilimciler dönme hızının ışık hızının %50’sinden fazla olması gerektiğini hesapladı. Sinyal karadeliğin iç bölgesinden gelmekteydi. Bu ise şimdiye kadar herhangi bir karadelikten alınan en güçlü sinyal demek. Üstelik bu sinyal karadeliğin olay ufkunun yakınından gelmekteydi. Olay ufku ışığın bile kaçamayıp karadeliğe düştüğü sınırdır.
Bu tür gözlemler karadeliklerin dönme hızını gösterdiği gibi, yıldızın kütle çekimi etkisiyle dengesi bozulduğunda yapısındaki dinamik değişkenlerini de açığa çıkarıyor. Bu tür olaylar aynı zamanda Einstein’ın Genel Görelilik teorisinin tüm yönlerini açığa çıkarmaktadır. Bu teori normal kütle çekimi altında test edilmiş olmakla birlikte güçlü kütle çekimi altındaki etkisi henüz anlaşılamamıştır.
ESA’nın XMM-Newton görevi araştırmacılarından Norbert Schartel: “XMM-Newton bu tür sinyallere diğer X-ışını teleskoplarına göre oldukça hassastır. Uydu bu tür sinyalleri daha uzun, kesintisiz gözleyerek ayrıntılı pozlama yapabilir” diyor.
“Bu oyundaki karmaşık fizik yeni başlıyor. Parçalanan yıldızdan kopan kütlenin en parlak örneklerine bakarak evrendeki karadelikleri sayabiliriz. Böylece kozmostaki en uç şartlarda cisimlerin nasıl davrandığını anlayabiliriz.”
