Araştırmacılar şimdiye kadar Güneş Sistemimiz dışındaki gezegenlerde tektonik hareketlerin varlığına ilişkin bir kanıt bulamamıştı. Bern Üniversitesi ve NCCR Gezegen Araştırmaları Merkezindeki bilim insanları 45 ışık yılı uzaktaki LHS 3844b adlı gezegende maddenin bir yarı küreden diğerine aktığını ve bunun sayısız volkanik hareketlere bağlı olduğunu belirledi.
Yeryüzünde levha tektoniği yalnızca depremleri ve dağların yükselmesini sağlamaz. Aynı zamanda gezegen içindeki maddenin yüzeye, atmosfere çıkmasını ve daha sonra da kabuğun altına geri taşıyan döngüyü gerçekleştirir. Dolayısıyla tektonik hareketler Dünya’yı yaşanabilir hale getiren koşulları oluşturan etkiye sahiptir.
Bern Üniversitesi Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezinden Tobias Meier: “Tektonik hareketleri gözlemek çok zordur, çünkü bunları gezegenin atmosferi gizler. Bununla birlikte muhtemelen LHS 3844b’nin bir atmosferi yok. Yer’den biraz daha büyük ve muhtemelen kayalık bir yüzeyi olan gezegen, yıldızına çok yakın dolandığı için bir tarafı sürekli gündüz diğer tarafı ise geceyi yaşıyor. Gezegenin atmosferi olmadığından gündüz kısmının sıcaklığı 8000C’ye kadar çıkıyor. Diğer kısmı ise adeta donuyor: -2500C’ye kadar düşen sıcaklığa sahip. Bu kadar sıcaklık farkı da gezegendeki madde akışını etkileyecek diye düşünüyoruz” diyor.
Ekip kuramlarını test etmek için gezegenin çekirdeğinden gelen ısı ve radyoaktif elementlerin bozunması gibi iç ısınma mekanizmalarını da dahil ederek bilgisayar simülasyonu oluşturdu. Simülasyon yıldızdan gelen büyük sıcaklık akımlarını da içeriyordu.
“Çoğu sümülasyon gezegenin bir tarafında sadece yukarı doğru, diğer tarafında aşağı doğru akışın olduğunu gösterdi. Bu nedenle malzeme bir yarıküreden diğerine akmaktaydı. Ancak yön her zaman aynı değildi” diyor Meier. Bu durumu çalışma ekibinden Dan Bower şöyle açıklıyor: “Dünya’dan biliriz: sıcak günlerde madde hafifler ve bu nedenle yukarı doğru hareketlenir. Buna karşılık bazı simülasyonlar buna ters yönde akış gösterdi. Başlangıçta sezgisel olan bu sonuç, sıcaklıkla viskozitenin değişmesinden kaynaklanmaktadır: soğuk malzeme daha serttir ve bu nedenle bükülmek, kırılmak veya iç kısma dalması zordur. Bununla birlikte sıcak malzeme daha az viskozdur –bu nedenle bir kaya ısındığında hareketli hale gelebilir- ve kolayca gezegenin içine akabilir”. Her iki durumda da bu sonuçlar gezegensel yüzeyin ve iç kısmının Dünya’dakinden çok farklı koşullar altında malzemenin nasıl değiş-tokuş edildiğini gösteriyor.
Bu tür malzeme akışlarının tuhaf sonuçları olabilir. “Gezegenin hangi tarafında malzeme yukarı akarsa o kısımda büyük miktarda volkanizma hareketliliği beklenir. Dünya üzerinde de benzer derin yükselişler Hawai ve İzlanda’daki volkanizmayı tetikler. Bu nedenle sayısız volkanların olduğu bir yarım küre –tabiri caizse volkanik yarım küre- ve neredeyse hiç volkanın olmadığı diğer yarım küre hayal edilebilir” diyor Bower.
“Simülasyonlarımız bu tür modellerin nasıl ortaya çıkabileceğini gösteriyor, ancak doğrulamak için daha ayrıntılı gözlemlere ihtiyaç duyuyoruz. Örneğin volkanizmadan artan gaz çıkışına veya volkanik gazların tespitine işaret edebilecek daha yüksek çözünürlükte yüzey sıcaklığı haritası. Böylece gelecek araştırmalarda yardımcı olacak çok veriye ulaşabiliriz” diyor Meier.
