Astrofizikçiler bir beyaz cüce çevresindeki kalıntılar içinde su zengini olabilecek bir kayalık gezegen olabileceğini belirledi.
Warwick ve Cambridge Üniversiteleri tarafından gerçekleştirilen ve Science dergisinde yayınlanan çalışmaya konu olan kalıntı diskine ev sahipliği yapan GD61 adlı beyaz cüce 170 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.
Hubble Uzay Teleskopu ve Hawai’deki Keck Teleskopu ile elde edilen gözlemlere göre elde edilen oksijen imzasıyla enkazın kütlece yüzde 26’sının su olduğu belirlendi. Dünya kütlesinin sadece yüzde 0,023’ü sudur.
Güneş Sistemi dışında su izine daha önce gaz devlerinin atmosferinde rastlanmıştı, ancak bu çalışmayı özel yapan kayalık ve yaşanabilir gezegenlerin oluşumunu izleme ile evrim anlayışını sorgulama şansı vermesidir.
Güneş Sistemi’ndeki cüce gezegen Ceres’in dış kabuğunun altında gömülü durumda buz olduğu biliniyor ve araştırmacılar bununla yaşam arasında bir paralellik olduğuna inanıyor. Bilimciler Ceres gibi cisimlerin yeryüzündeki suyun kaynağı olduğuna inanıyor.
Su kaynağının, GD 61 beyaz cüceye dönüşmeden önce bir yıldızken çevresinde dolanan en az 90 kilometre çapındaki küçük bir gezegenden kaynaklı olduğu düşünülüyor.
Tıpkı Ceres gibi bu gezegenin yüzeyinin altı buz ile kaplı olabilir. Beyaz cücenin çevresindeki kayasal parçalar ve su miktarına göre gezegenin en az 90 km çaplı olması gerektiği ortaya çıkıyor. Gözlemler sonucunda bu büyüklük artabilir ama şimdilik elde edilen en anlamlı değer bu.
Bu cisim aslında küçük gezegenlerin en büyüğü olan Vesta’dan daha büyük olması olasıdır. GD61 geçmişte Güneş’ten biraz daha büyük bir yıldızdı ve gezegen sistemine sahipti.
GD61 yaklaşık 200 milyon yıl önce ölüm sancıları çekmeye başladı ve bir beyaz cüceye dönüştü. Bu sırada sahip gezegenleri de kaybetti. Su zengini küçük gezegende düzenli yörüngesinden koparak beyaz cüceye daha yakın bir yörüngeye çekildi. Araştırmacılar küçük gezegenin yörüngesindeki dengesizliği beyaz cüce çevresinde dolanan ve henüz görülmemiş olan daha büyük bir gezegene bağlıyor.
Warwick Üniversitesi Fizik Bölümü’nden Prof. Boris Gänsicke: “Yıldızın ölümüyle birlikte kayalık cisim gaz ve toz kalıntısıyla birlikte yakın bir yörüngeye çekilmiştir” diyor.
“Yıldızın yakınında dolanan bu gezegen mezarlığı sistemin geçmişi hakkında bilgi alabileceğimiz zengin bir kaynaktır. Sulu kalıntılar geçmişte su açısından zengin bir karasal cismin varlığını gösterir.”
“Bu iki malzemeyi yani kayalık yüzey ve suyu güneş sistemi dışında ilk kez görmemiz çok heyecan vericidir. Bu keşif yaşanabilir gezegenlerin avı için önemli bir anahtarıdır.”
Cambridge Astronomi Enstitüsü’nden Jay Farihi: “Büyük bir asteroitte su olması yaşanabilir gezegenlerin yapıtaşlarının olduğu anlamına gelir. Belki de sistemde hâlâ böyle bir gezegen var” diyor.
“Bir sistemdeki gezegenlerin asteroitlerce büyütülmesi kaçınılmazdır ve GD61’deki malzemedeki su gezegenlerin su zengini olmasını sağlayabilir.”
“Sonuçlar bu ötegezegen sisteminde yaşanabilir gezegen açısından gerekli potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.”
Araştırmacılar GD61 beyaz cüceye ait gerekli verileri Hubble Uzay Teleskopu’ndaki Kozmik Merkezli Tayfçekeri’nin morötesi tayfölçeriyle elde etti. Dünya atmosferi morötesi ışığın yüzeye inmesini engellediği için çalışmanın yeryüzünden değil uzaydan yapılması gerekir.
Ek gözlemler ise Hawai’deki Mauna Kea üzerindeki WM Keck Gözlemevi’nde bulunan 10 m’lik teleskopla yapıldı.
Hubble ve Keck verileri beyaz cücenin dış katmanlarında farklı kimyasal elementleri ortaya çıkardı. Kiel Üniversitesi’nden Detlev Koester tarafından geliştirilen bilgisayar modeliyle de beyaz cücenin atmosferi ile parçalanmış küçük gezegenin kimyasal bileşimi sonucuna ulaşıldı.
Bugüne kadar 12 beyaz cüce çevresinde gezgeen keşfedilmesine karşılık ilk kez bunlardan birinde suyun izine rastlandı.
