Betelgeuse Avcı takımyıldızının sol omzunda yer alan kış mevsiminde gökyüzündeki en parlak ve tanınmış yıldızlardan biridir. Ancak son zamanlarda tuhaf davranıyor: 2020’nin başlarında parlaklığında muazzam bir düşüş gözlendi ve bu da yıldızın patlamak üzere olabileceği tartışmalarına yol açtı.
Yıldız hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için başını Kavli Institute for the Physics and Mathematics of the Universe’nin (Kavli IPMU) çektiği uluslararası bir araştırma ekibi titiz bir inceleme gerçekleştirdi. Yıldızın çekirdeğinde helyum yakma aşamasına girdiği (patlamanın gerçekleşmesinden 100,000 yıldan daha uzun zaman önce) ve daha önceki çalışmalara göre küçük kütleye ve yarıçapa sahip olduğu ve Yer’e daha yakın olduğu sonucuna ulaştılar. Ayrıca Betelgeuse’un daha küçük parlaklık değişimlerinin yıldız titreşimleri sonucu olduğunu gösterdiler ve son parlaklık azalma olayının bir toz bulutu nedeniyle gerçekleştiğini öne sürdüler.
Ekip, Betelgeuse’un parlaklık değişimini evrimsel, hidrodinamik ve sismik modelleme kullanarak analiz etti. Betelgeuse’un şu anda çekirdeğinde helyum yaktığı konusunda öncekinden daha net bir fikir elde ettiler. Ayrıca kappa-mekanizması adı verilen yıldız titreşimlerinin yıldızın 185 (hata payı ±13.5) gün ve yaklaşık 400 günlük iki dönemle sürekli parlamasına ve solmasına neden olduğunu gösterdiler. Ancak 2020’nin başlarında görülen parlaklıktaki büyük düşüş muhtemelen bakış doğrultumuzun önüne gelen bir toz bulutuydu.
Analizlere göre kütlesi son tahminlerden biraz daha düşük; 16.5 ile 19 Güneş kütleli. Çalışma Betelgeuse’un hacimce ne kadar büyük ve Yer’e ne kadar uzakta olduğunu da ortaya çıkardı. Yıldızın gerçek boyutu biraz tartışmalı: Örneğin önceki araştırmalarda yıldızın Jüpiter yörüngesini kapsayacak kadar büyük olduğu ileri sürülmüştü. Yeni çalışma ile Betelgeuse’un Güneş çapının 750 katı ile bunun üçte ikisi kadar olduğunu gösterdi. Yıldızın fiziksel boyutu bilinirse Yer’den uzaklığı da ortaya çıkarılır. Yeni sonuca göre yıldız bizden 530 ışık yılı yani önceki tahminlerden %25 daha yakın konumda yer alıyor.
Elde edilen sonuçlara göre Betelgeuse’un patlamasına daha uzun zaman olduğu ve süpernova şeklinde patlasa dahi uzaklığı nedeniyle Yer’e bir etkisinin olmadığı görülüyor. Betelgeuse patlamak üzere olan en uygun aday olduğundan patlamadan önce yıldızlara neler olduğunu anlamak açısından önemlidir.
