Yaklaşık bir yıl kadar önce Ay’da su olduğunu duyuran bilim insanları şimdi de Ay’da beklenenden daha fazla su olduğunu NASA’nın Ay Krater İzleme ve Algılama Uydusu (LCROSS) ve Ay Yörünge Keşif Aracı (LRO) ile ortaya çıkardı.
Bu araçlar ile karanlıkta kalan kraterlerin toprağının birçok yararlı madde barındırdığı belirlendi. Ayrıca Ay’daki kimyasal maddenin aktif olduğu ve tam bir su döngünün gerçekleştiği de belirlendi. Bilim insanları aynı zamanda Ay’daki suyun saf buz kristalleri şeklinde bulunduğunu da doğruladı.
LCROSS geçtiğimiz yıl 9 Ekim’de Ay’ın daha önce milyarlarca ışık görmeyen ve karanlıkta kaldığı için içi görünmeyen Güney Kutbu’ndaki Cabeus Krateri’ne bir roket yollayarak buradaki maddeyi havaya kaldırmıştı. Kraterden kalkan toz yaklaşık 16 km kadar yukarı çıkarak LCROSS ve LRO’daki gelişmiş araçlarla incelenmişti. Çarpmadan sonra kalkan tozun çoğunlukla saf buz taneciklerinden oluştuğu ortaya çıkarıldı.
NASA’nın LCROSS Araştırma Merkezi’nden Anthony Colaprete: “Tozun çoğunlukla su buzundan oluştuğunu görmek bize bunun dışarıdan geldiğini ve uzun zaman içerisinde kimyasal süreçler geçirdiğini gösterdi” diyor.
Tozda suyla birlikte güneş ışığı altında hızlıca buharlaşan bileşiklere de rastlandı. Bu da tozun yaklaşık % 20’sini kapsıyor. Buharlaşan madde metan, amonyak, hidrojen gazı, karbondioksit ve karbonmonoksitten oluşuyor.
“Tozdaki çeşitlilik akla kuyrukluyıldız ve asteroit gibi çeşitli cisimlerin Ay’daki su döngüsüne yardımcı olduğunu getirir” diyor Colaprete.
Araçlar büyük oranlarda sodyum, civa ve hatta gümüş gibi hafif metallerin varlığını da keşfetti. Bilim insanları su ve uçucu maddelerin varlığının bir kuyrukluyıldız kalıntısının kanıtı olduğunu düşünüyor. Bilim insanlarına göre bu uçucu kimyasal maddeler ve su buzu Ay’daki toprağın tepkinmeye girerek bir döngü gerçekleştirdiğinin bir göstergesidir.
- Ay’ın Güney Kutbuna ait yüzey sıcaklık haritası. Harita su buzu ve diğer buzlu bileşikleri barındıran kraterleri gösterir. Bir milyardan fazla zamandır donmuş halde bulunan bileşikler ve sıcaklık değerleri sağda gösterilmiştir.
LRO’nun yeraltı suyunu arayan aleti ile su dağılımı ve sıcaklık ölçümleri, Nötron Algılayıcısı ile de hidrojenin dağılım haritası çıkarıldı. Bu birleştirilmiş veri ile su yalnız gölgede kalan kraterlerde değil aynı zamanda çeşitli girintilerde de bulunduğu belirlenmiştir.
Ay toprağındaki su ve uçucu maddeler arasında gerçekleşen tepkime, asteroitlerin üzerinde yüzlerce hatta binlerce yılda oluşabiliyor. Bu süreç Jüpiter’in uyduları ve Satürn’ün Europa ve Enceladus uydularını, Mars’ın uydularını, diğer yıldızlar ve Merkür’ün kutup bölgelerinde de gerçekleşmiştir.
NASA’nın Goddard Uçuş Merkezi LRO görevinden sorumlu ekip üyelerinden Richard Vondrak: “LRO ve LCROSS araçları ile yapılan gözlem ve incelemeler Ay’daki kimyasal sürecin oldukça karmaşık olduğunu göstermiştir. Bu bilgi yeni araştırma ve keşif alanlarının açılmasını sağlayabilir” diyor.
- Yukarıdaki deney LCROSS etkisi hakkında bilim insanlarına yardımcı oldu. Solda içi dolu bir kratere ve sağda ise içi boş kratere yollanan merminin sonuçları görülüyor. (Brown University/Peter H. Schultz and Brendan Hermalyn, NASA/Ames Vertical Gun Range)
Ay’daki su buzunun ve su döngüsünün nasıl ve nerde olduğunu anlayarak yeni görevlerde daha kolay bir şekilde suyun olduğu bölgelere ilişkin yeni planlamalar yapılabilir. Saf suyun varlığı gelecekte insanlı yapılacak görevlerde kullanılacak suyun karmaşık arıtılma süreçlerinden geçmeden kullanımını sağlayabilir. Buna ek olarak amonyak, hidrojen gazı ve metan da araçlar için gerekli yakıtı sağlayabilir.
NASA Genel Merkezi’nden Michael Wargo: “NASA Ay’ın gölgeli bölgelerinde su buzunun varlığını doğruladı. Bu bilgi Güneş Sistemi’nin kökenini, kaynaklarını, gelişimini ve geleceğini anlamamızda önemli rol oynayacaktır” diyor.
Kaynak: NASA-Science
