Geçtiğimiz 8 yıl boyunca gökbilimciler Ay yüzeyine çarpan göktaşlarının neden olduğu patlamaları görmek için Ay’ı yakından izlediler. Bu çalışma sonucunda her yıl yüzlerce çarpmanın gözlendiği “Ay meteor yağmurlarının” beklenenden çok daha fazla olduğu tespit edildi.
Program tarihinin en büyük patlamasına ise geçenlerde tanık olundu.
NASA’nın Meteoroid Çevre Birimi’nden Bill Cooke: “17 Mart 2013’de küçük bir kaya Ay yüzeyindeki Yağmur Denizi (Mare Imbrium) bölgesine çarptı. Çarpışmanın ardından önceki gördüğümüz parlamalara göre neredeyse 10 kat daha şiddetli bir parlama gözlendi” diyor.
Ay’daki bu patlamayı teleskopu olan herkes görebilirdi. Parlama bir saniye süreyle 4. kadirden bir yıldızın parlaklığına ulaştı.
Marshall Uzay Uçuş Merkezi’nden Ron Suggs, 14 inç’lik teleskoplardan birinin kaydettiği dijital videoda parlamayı gördü: “Parlaklık bir anda ortaya çıktı.”
0,3-0,4 m büyüklüğünde ve 40 kg kütlesindeki göktaşı saniyede 25 km hızla Ay’a çarptı. Çarpışma sonucu 5 ton TNT’ye eşdeğer bir patlama meydana geldi. (1)
Cooke’a göre bu olay çok daha büyük başka bir olayın bir parçası olabilir.
“17 Mart gecesi NASA ve Western Ontario Üniversitesi’ne ait gökyüzü kameraları Dünya’ya düşen alışılmadık kadar çok göktaşı olduğunu belirledi. Bu ateş topları Dünya ve asteroit kuşağı arasında kendilerine has yörüngelere sahiptir.”
Yani Dünya ile Ay aynı zamanda meteorit yağmuruna tutulmuştu.
“Varsayımım bu iki olayın birbiriyle bağlantılı olduğunu ve Dünya ile Ay sisteminin bir meteorit kümesi tarafından ziyaret edildiğini işaret ediyor” diyor Cooke.
Ay izleme programının temel amaçlarından biri de Dünya-Ay sistemi için potansiyel tehdit oluşturan kalıntı parçalarının hareketlerini belirlemektir. 17 Mart’ta gerçekleşen olay, bu parça kümelerine ait gibi görünüyor.
NASA’nın Ay Keşif Yörünge Aracı (Lunar Reconnaissance Orbiter-LRO) bu olaydan haberdar edildi. LRO patlamanın olduğu bölge üzerinden geçerken büyük bir olasılıkla büyüklüğü 20 metre olan krateri de yakından görüntüleyebilecek. Böylece araştırmacılar parlama miktarı ile krater büyüklüğü arasındaki ilişkiyi hesaplayan çarpma modellerini de sınayabilecek.
Dünya’da bu tür meteorların yüzeye ulaşmasını atmosfer engellemektedir. Ancak Ay’da böyle bir atmosfer yoktur. 2005 yılında başlatılan Ay çarpışmaları programı ile 17 Mart’taki de dahil olmak üzere çoğu sönük 300’den fazla parlama kaydedildi. İstatistiklere bakıldığında bu çarpışmaların büyük bir kısmını Perseid ve Leonid olarak bilinen meteor yağmurları oluşturuyor. Bunun yanısıra çeşitli kuyrukluyıldız kalıntıları ve asteroit enkazları da Ay yüzeyine çarpan diğer gruplardır.
Astronotların Ay yüzeyinde uzun süre kalmalarının sonuçları ABD Yüzey Keşfi Politikasını belirliyor. Ay göktaşlarının kaynağının belirlenmesi ve bunların yüzeydeki etkilerinin incelenmesi gelecek Ay keşifleri için fikir vermektedir. Ay’a uzun süreli gitmek ne kadar güvenli?
“Dünya-Ay sistemi gelecek yıl aynı bölgeden geçerken ne kadar saldırıya uğrayacağını belirlemek gerekli. Ayrıca 17 Mart’ta gerçekleşen patlamayla ilgili incelememiz sürüyor” diyor Cooke.
Dipnot: (1) Ay’da oksijen olmadığına göre bir şey nasıl patlayabilir? Ay meteorlarının yanması için oksijene gerek yoktur. Çakıl taşı büyüklüğündeki bir meteor bile Ay yüzeyinde birkaç metre büyüklüğünde krater oluşturabilecek kadar yüksek kinetik enerjiyle yüzeye çarpar. Görülen parlama yanma nedeniyle değil, çarpma anında kaya erimesi ve oluşan sıcak buhar nedeniyle gözlenen termal ısınmadan başka birşey değildir.
