ESO’nun (Avrupa Güney Gözlemevi-Şili) Çok Büyük Teleskopu’nu kullanan gökbilimciler, bir yıldızın patlaması sonucu uzaya dağılan kalıntısının üç boyutlu görüntüsünü elde ettiler. Sonuçlara göre patlamanın güçlü bir patlama olduğu dışında belli bir yönde gerçekleştiği sonucuna da ulaşıldı. Bilgisayar modellerine göre süpernova patlaması oldukça çalkantılı geçmiş.
Daha sakin bir sonla hayatını sona erdirecek olan Güneş’ten farklı olarak büyük yıldızlar süpernova şeklinde patlayarak ölü katmanlarını uzaya savururlar. Burada yakın zamanda Büyük Magellan Bulutu’nda 1987 yılında patlayan 1987 A (SN 1987A)’nın özel bir yeri vardır. Çünkü bu süpernova insanoğlunun 383 yıl aradan sonra çıplak gözle gördüğü bir süpernovaydı. Böylesi bir olayın gökbilimcileri oldukça memnun ettiği söylenebilir. Çünkü bu süpernovayı gözleyen gökbilimciler birçok sorularına yanıt bulabilmişti.
SN 1987A astrofizikçiler açısından oldukça önemli bir olaydı. Bu sayede yıldızın çekirdeğini çöktüren etkenin nötrinolar olduğu, patlama sırasında radyoaktif öğelerin kendini göstermesi gibi çeşitli gözlemler gerçekleştirildi.
ESO’nun 3 boyutlu çalışmasının temelinde ise Çok Büyük Teleskopa takılan SINFONI aracı (tayf gözlemleri için kullanılan yakın kızılötesi aleti) yatıyor.
Aletin çıkardığı sonuca göre patlama bazı bölgelerde daha hızlı ve güçlü bir şekilde gerçekleşmiş.
Patlama sırasında uzaya fırlayan ilk madde, ışık hızının % 1’i ya da başka bir deyişle saatte 100 milyon km gibi inanılmaz bir hıza ulaşmış (ışık bir saatte yaklaşık 1 milyar km yol alır). Bu hızla merkezdeki yıldızından 10 yıl süresince uzaklaşan toz bulutu şimdi bir halka şeklinde kendini gösteriyor. Görüntülerden bu atıktan sonra buna göre daha yavaş bir başka kalıntının da yol aldığı ortaya çıkarıldı. İlk yapıya göre bu yapı 10 kat daha yavaş bir hızla yayılıyor.
Keşif ekibi yöneticisi Karina Kjær: “Biz, 1987 A süpernovasından fırlayan maddenin hız dağılımını elde ettik. Yıldızdan uzaklaşan maddenin simetrik bir şeklinin olmadığını, belli bir yönü tercih edecek şekilde hareket ettiğini gördük. Bu doğrultu halkanın konumundan farklı bir yöndedir” diyor.
Böylesi asimetrik davranışlar bilgisayar modelleriyle gerçekleştirilen yeni süpernova patlamalarıyla da elde edilmişti. Böylece bilgisayar modelleri gözlemsel olarak da desteklenmiş oldu.
SINFONI aleti, türünün gelişmiş bir örneğidir. Yapısındaki gelişmiş optik sistemleri dünya atmosferinden gelecek istenmeyen etkileri gidererek çalışma için uygun ortamı hazırlar. Gökbilimciler bu sayede süpernovanın 3 boyutlu görüntüsünü elde edebildiler.
Kaynak: ESO
