NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi yaklaşık bir milyon saniye süreli gözlemle Samanyolu’na benzer sarmal bir gökadadaki yüzlerce parlak X-ışını noktalarını ortaya çıkardı.
Messier 51 (M51) veya NGC 5194 adlı gökada aynı zamanda Girdap Gökadası (Whirlpool) olarak da bilinir. Samanyolu gibi Girdap Gökadası’da sarmal kollarında büyük miktarda gaz ve toz kümeleri bulundurur. Kendi gökadamızın tam şeklini bakış doğrultumuz nedeniyle göremeyiz ama 30 milyon ışık yılı uzaklıktaki Girdap bize kendi yüzünü göstererek gökadamızın neye benzediği hakkında bilgi verir.
Chandra’yı kullanan gökbilimciler Girdap’taki bazı özel durumları X-ışınları gözlemiyle ortaya çıkarır. Yeni birleştirilmiş görüntüde Chandra verileri mor ile gösterilmiştir. Kırmızı, mavi ve yeşil renklerle kendini gösteren optik veriler Hubble Uzay Teleskopu’na aittir.
X-ışını kaynaklarının çoğu X-ışını çiftlerini (XRBs) gösterir. Bu sistemler genellikle bir yıldız ve ona komşu olan bir nötron yıldızı, bir karadelik ya da yakın başka bir yıldızdan oluşur. Yakın komşu ana yıldızdan malzeme çalar. Bu malzeme cismin çevresini sarar ve sıkışır, böylece milyonlarca dereceye kadar ısınarak X-ışını yaymaya başlar. Chandra gözlemlerine göre M51’deki X-ışını kaynaklarından en az on tanesinde karadelik bulunuyor. Bu sistemlerin sekizindeki karadelikler büyük bir olasılıkla kendilerinden daha büyük güneşlerinin malzemesini çalıyor.
Gökbilimcilerin bu kanıya varmalarının nedeni ise yaklaşık 10 yıldır süren M51 gözlemlerinde karadelik kaynaklı X-ışını sistemlerinin nasıl davrandığını bilmelerinde yatıyor. On yıldır süren Chandra gözlemlerinde bu noktaların sürekli parladığı gözlendi. Bu sonuçlara göre kütleli yıldızdan karadeliğe doğru sürekli malzeme akışını gerçekleştiren güçlü bir manyetik fırtına bulunmaktadır.
Samanyolu ile Girdap gökadası arasındaki en önemli fark ise M51’in sol üstünde görülen küçük bir gökada ile çarpışma sürecinde olmasıdır. Gökbilimciler bu olayın yeni yıldız oluşumlarını tetiklediğini düşünüyorlar. Yeni oluşan dev yıldızlar ise birkaç milyon yıl içinde çökerek nötron yıldızı ya da karadeliğe dönüşecekler. Zaten M51’deki karadelikli XRG’lerin çoğunun birleşme hattı üzerinde olduğu görülüyor.
Chandra ile yapılan önceki çalışmalarda Girdap Gökadası’nın 100 X-ışını kaynağı ortaya çıkarılmıştı. Yeni çalışmada 900.000 saniyeden fazla süren gözlem süresince yaklaşık 500 X-ışını kaynağı ortaya konuldu.
Görüntü telif hakkı: X-ray: NASA/CXC/Wesleyan Univ./R.Kilgard, et al; Optical: NASA/STScI
