Bir gezegen düşünün: durmadan kar yağıyor, yüzeyi kaplıyor. Ama rengi beyaz değil, siyah. HD 209458b gezegeninde siyah kar yağıyor. Gezegen siyah dumanla sarılmış ve cehennem kadar da sıcak. Sanki kışın yanan bir ormanın yüzeyi gibi.
HD 209458b yıldızına oldukça yakın olduğundan kavrulan dev gaz gezegenleri sınıfındandır. Buna karşılık Güneş Sistemi’ndeki Jüpiter ve diğer gaz gezegenler oldukça uzak ve soğuk bölgededir.
Gezegen yıldızına kilitli bir durumda dolandığından bir yüzü çok sıcak ve gündüz diğer yüzü her zaman geceyi yaşar. Gündüz kısmının sıcaklığı 2000 C’ye gece ise 500 C’dir.
Böyle bir gezegende suyun donarak kar kristallerine dönüşmesine olanak yok. Ancak gece ve gündüz bölgeleri arasında gerçekleşen atmosferik akımlar gazın sürekli dolanmasına yol açar. Bu da gündüz kısmındaki sıcak gazın gece bölümüne geçmesiyle yoğunlaşıp katılaşmasına ve yüzeye inmesine neden olur. Adına titanyum oksit denilen bu maddeden oluşmuş kara merhaba deyin.
Yüzeye Yapışmış
Titanyum oksit sıcak bir jüpiterde az miktarda olmasına karşılık donduğunda yüzeye kar gibi düşerler. Önceki bilgisayar modellerinde gece kısmında havanon yoğunlaşarak titanyum oksit karı yağışı öneriliyordu ve bunun yüzeyde sonsuza kadar kalacağı düşünülüyordu. Fransa, Nice Côte d’Azur Gözlemevi’nden Viven Parmentier:“Bir düşünün, Dünya’daki suyun tamamı buharlaşsa asla yağmur yağmaz!” diyor.
Parmentier ve arkadaşları şimdi yüzeydeki karın sıcaklık ve basıncın artmasına bağlı olaral tekrar atmosfere gaz halinde çıktığını gösteren 3 boyutlu bir bilgisayar modeli oluşturdular. “Gaz halinde yukarı çıkıyor sonra tekrar kar halinde yere iniyor.”
Titanyum oksit aslında beyaz renkte olmasına karşılık atmosferdeki silis oksit nedeniyle siyah renge bürünür. Atmosferde koyu bir dumanla örtülü olduğundan yeryüzünde görülen beyaz renkli yağışın tersi gerçekleşir. “Tıpkı bir orman yangınının ortasında kalmak gibi” diyor Parmentier.
Ekip belirli sıcak jüpiterleri çalışmasına karşılık öne sürdükleri sıcak kar modeli diğer gezegenlerde de sıkça klarşılaşılan bir durum olabilir. Parmentier, başka bir gezegenin atmosferinin (HD 189733b) tayfsal incelemesinde görülen kar bulutu lekelerinin mikroskopik parçacıkların varlığını gösterdiğine işaret ediyor.
HD 189733b üzerindeki parçacıkları tanımlamaya çalışarak sıcak jüpiterlerdeki titanyum oksitin davraşını araştıran İngiltere Exeter Üniversitesi’nden David Sing: “Yeryüzünde su yoğunlaşarak kara dönüşürken sıcaklığın yüksek olduğu gezegemlerde bu işi titanyum yapmaktadır” diyor.
Sıcak ve siyah kar… Uyanmak için bir nedendir.
