Ay’ın Güney Kutbu ile Aitken Krateri arasında uzanan havza, Ay’ın bilinen en büyük ve en eski havzasıdır. Çapı 2500 km’dir. Ay’ın çevresinin 11 000 km olduğu göz önünde tutulursa havza Ay’ın çevresinin neredeyse dörtte birini kaplamaktadır. LRO’nun Geniş Açılı Kamerası (Wide Angle Camera-WAC) ile elde edilen görüntüde kuzeydeki Aitken kraterinden aşağı Güney Kutbu’na kadar uzanan havza gözler önüne serilmiştir. Topografik ölçümlerde 8 km’den derin olan havzanın büyük bir çarpışma sonucunda oluştuğu düşünülüyor.
Elde edilen veriler havzanın Ay’ın en eski havzası olduğunu gösteriyor. Ay’daki çoğu havza erken dönemde 3.9 milyar yıl önceki çarpışmaların etkisiyle oluşmuştur. Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin oluşumu sırasında gerçekleşen çarpışmalarla neredeyse aynı zamana denk gelen bu çarpışmaların nedeni Güneş Sistemi oluşumu sırasındaki kütle çekim dinamikleri olabilir. Havza, 3.9 milyar yıl önce böylesi büyük bir çarpışmanın sonucu olarak ortaya çıkmış olabilir. Eğer öyleyse böylesi büyük bir etki yaşamın henüz yeşermeye başladığı dünya gibi karasal gezegenleri etkilemiş olabilir.
Peki havzanın aslında kaç yaşında olduğu öğrenilebilir mi? Bunun en iyi yolu ise çarpışmanın etkisiyle eriyen ve büyük bir alanı kaplayan maddeden örnek alıp bunu radyometrik yaş yöntemleriyle incelemek olacaktır. Buradaki sorun bölgenin oluştuktan sonra çok sayıda çarpışmaya uğraması ve asıl maddenin bu çarpışmalar etkisiyle örtülmesidir. Bu da radyometrik yöntemle yapılan incelemede havzanın değil kraterlerin yaşının hesaplanmasına yol açar. Bunun için bölgenin ana hatları ve en yaşlı krateri belirleniyor. Bölgede erimiş madde buradaki toprağın ana maddesini oluşturacağından havzanın yaşını da ortaya çıkarabilir.
|
|
|
Son bir not. Ay’da büyük darbe olduğu sırada Dünya’dan Ay’ın nasıl göründüğünü hayal edin. Neye benziyordu? Büyük darbenin etkisiyle dünyaya ne kadar madde gelmiş olabilir? Ay’dan kopan ve dünyaya gelen madde ne kadar uzunluktaydı? Kuşku yok ki Ay’daki bu büyük çarpışma genç dünyayı fazlasıyla etkilemiştir.
Kaynak: NASA-LRO
