Gökbilimciler Jüpiter’in Ganymede uydusunun atmosferinde su buharı çıkışları gerçekleştiğini belirledi. Uydunun buzlu yüzeyinden ayrılıp uzaya püsküren buhar Hubble teleskopunun arşiv verileriyle elde edildi.
Jüpiter’in uydusu Ganymede, Güneş Sisteminin en büyük uydusu ve dokuzuncu büyük cismidir. Ganymede, Yeryüzü’ndeki tüm okyanuslardan daha fazla su barındırabilir; ancak çok soğuk bölgede bulunduğundan yüzeyindeki su tamamen donmuş haldedir. Buz yüzeyinin 160km altında ise sıvı okyanus olduğu düşünülüyor. Başka bir dünyada sıvı su olduğunun bulunması yaşanabilir gezegen arayışı için de oldukça önemlidir. Ve şimdi, ilk kez, buzlu uydu Ganymede’nin atmosferinde su buharı olduğu keşfedildi.
Hubble uzay teleskopu Ganymede’nin ilk morötesi fotoğraflarını 1998’de çekti. Bu görüntüler gözlemlenen belirli emisyonlarda uydunun atmosferinde bir model oluşturdu. Buna göre Ganymede’nin kutuplarında Yer’deki gibi kutup ışığı bantları bulunmaktadır. Bu da uydunun bir manyetik alana sahip olması anlamına gelir. İlk morötesi veriler arasındaki farklılıklar oksijen gazının (O2) varlığı olarak yorumlandı. Morötesi verilerinde bir rengi diğerinden daha fazla etkileyen sinyali oksijen atomu sağlar.
NASA’nın 2018’de başlattığı Juno görevi yardımıyla uydunun atmosferinde yeterince oksijen olmadığı fark edildi. Bu da 1998 yılında alınan verilerle yorumlanan tezin doğru olmadığı anlamına gelmekteydi. İyi de, sinyalin değişimini sağlayan unsur neydi?
Açıklama yeni veriler eşliğinde geldi. Araştırma ekibi ellerindeki görüntülere bakarak kutup ışımalarının göreli dağılımını karşılaştırdı. Bu karşılaştırma sonucunda atmosferde subuharı olduğu belirlendi. Ganymede’nin yüzey sıcaklığı gün boyunca büyük ölçüde değişmekte ve ekvatora yakın bölgelerde öğle saatlerinde buzlu yüzey bir miktar su molekülünü serbest bırakacak kadar ısınmaktadır.
Bu veri ESA’nın 2022’de fırlatacağı ve 2029’da Jüpiter’e varması planlanan JUICE’den (Jüpiter’in buzlu uydularını gözlem uydusu) beklentiyi arttırıyor. Uydu özellikle Jovian sistemindeki (Jüpiter ve çevresi) özellikle üç buz uydusunu inceleyecek. Bunlardan Ganymede özel bir ilgiye sahip olacak.
Jovian sistemini çözümlemek ve kökenlerini ortaya çıkarmak, gaz devi gezegenlerin ve uydularının nasıl oluştuğunu ve büyüdüklerini anlamamızı sağlayacak. Buna ek olarak da Jüpiter benzeri ötegezegen sistemlerinde olası yaşam izlerinin de bulunmasına katkı sağlayacak.
