Jüpiter çevresinde dolanan Juno aracı 26 Aralık 2019’da gaz devine yaklaşırken Güneş Sisteminin en büyük dokuzuncu cismi Ganymede’nin kuzey kutbunun yakınından geçti. Uzay aracındaki JIRAM adlı kırmızı-öte dalga boyuna duyarlı alet yardımıyla önemli veriler elde etti.
Merkür’den daha büyük olan Ganymede su-buzundan oluşmuştur. Yapısı, 79 Jovian uydusunun evrimini anlamak için önemli ipuçları barındırır.
Ganymede’nin bir başka öne çıkan özelliği ise Güneş Sisteminde manyetik alana sahip tek uydu olmasıdır. Yer’in manyetik alanı Güneş’ten koparak gelen yüklü parçacıkların atmosfere zarar vermeden kutuplardan içeri süzülmesini sağlar. Kutuplardan içeri giren bu parçacıklar atmosferdeki gaz molekülleriyle çarpışarak saçılır ve sonuçta kutup ışıkları (aurora) oluşur. Ganymede’de ise bu süreci gerçekleştirecek atmosfer olmadığından kutup bölgeleri Jüpiter’in manyetik alanından kaynaklı plazma tarafından etkileşim içindedir. Bu da uydunun yüzey buzları üzerindeki önemli sonuçlar doğurur.
Roma’daki National Institute for Astrophysics’den (Ulusal Astrofizik Enstitüsü) Juno araştırmacısı Alessandro Mura: “JIRAM verileri Ganymede’nin kutup ve çevresindeki bölgelerde yer alan buzun plazma etkisiyle değişimini gösteriyor. Bu, Juno sayesinde ilk kez kuzey kutbunu tamamen görebildiğimiz için öğrendiğimiz yeni bir fenomendir” diyor.
Uydunun iki kutup civarındaki buz şekilsizdir. Bunun nedeni yüklü parçacıkların manyetik alan çizgilerini izlemeleri sonucunda uydunun kutuplarına yönelmesidir. Aslında her iki kutup bölgesindeki buzun kayda değer bir düzeni yoktur. Uydunun kutup bölgeleri ile ekvator bölgesindeki buzun kırmızı-öte imzaları farklıdır.
JIRAM, Jüpiter’in derinliklerinden ortaya çıkan kırmızı-öte dalga boylu ışığı yakalaması için tasarlandığından Jüpiter atmosferinin 50 ile 70 kilometre altını kadar görebilir. Alet aynı zamanda Io, Europa, Ganymede ve Callisto uydularını da inceleyebilir.
Juno’nun 26 Aralık 2019’da Jüpiter’e yaklaşırken Ganymede’nin en iyi görüş açısında olacağı bilindiğinden JIRAM uydunun kuzey kutbunu görebileceği şekilde yönlendirildi. Bu sırada araç Ganymede’nin 100 bin kilometre yakınından geçti. Aletin elde ettiği görüntünün çözünürlüğü piksel başına 23 kilometredir.
*JIRAM: Jovian Infrared Auroral Mapper
