Bazen takma adlar gerçek durumu hayal edebileceğinizden daha iyi anlatabilir. HBC 672 adlı yıldızı çevreleyen buluta verilen “Yarasa Gölgesi” ismi de bu duruma örnektir.
Hubble teleskopu yıldız oluşturan bir bölgenin uzağındaki bir bulutun gölgesinde görünmeyen bir yıldızı kuşatan gezegen diskinin görüntüsünü yakaladı.
HBC 672 adlı genç yıldızı saran bulutun gölgesi çift kanadı andırdığı için “Yarasa gölgesi” olarak adlandırılmıştır. Şimdi bu ismin ne denli doğru olduğu belirlendi: Gölgesi kanatlarını çırpıyor!
Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsünden (Space Telescope Science Institute (STScI)) Klaus Pontoppidan: “Gölge hareket ediyor. Tıpkı bir kuş gibi kanatlarını çırpıyor! Bu etki diski kendine çekip büken bir gezegenden kaynaklanıyor olabilir” diyor.
İyi de, Yarasa Gölgesini ne oluşturdu?
“Bir diskle çevrili durumda olan bir yıldızımız var ve bu disk Satürn halkaları gibi düz değil şişmiş durumda. Yıldızdan gelen ışık düz şekilde yoluna devam edebilir. Ama diskin düzlemi boyunca ilerlemeye çalışırsa dışarı çıkamaz ve gölge oluşturur” diyor Pontoppidan.
Duvara gölgesi düşen bir lamba düşünün. Bu örnekte lamba yıldıza, abajuru diske ve duvarda buluta benzetilebilir. Gölgenin şekli mesafeye göre bir çana ya da trompete benzetilebilir.
Gazın, tozun ve kayanın şekli eğer yuvarlaksa gölgesi eyere benzeyebilir ve gölgenin ‘kanat çırpması’ gibi iki tepe ve iki çukuru olabilir. Ekip bir gezegenin diskin içinde olduğunu ve diskin düzlemine göre eğimli bir yörüngeye sahip olduğunu düşünüyor. Bu durumda gezegen hareket ettikçe etkilediği diskte dalgalanmalar oluşması ve gölgenin hareket ediyor gibi görünmesine neden olacaktır.
New York Poughkeepsie’daki Vassar Kolejinden ekip üyesi Colette Salyk: “Diskte sadece basit bir yumru olsaydı gölgenin her iki tarafındaki hareketi uçağın kanatları gibi ters yönlü eğilmesini beklerdik” diyor.
Yıldızı çevreleyen bulutun oluşturduğu gölge o kadar büyük ki –Güneş Sisteminin uzunluğunun 2000 katı- ışık anında onu terk etmiyor. Işığın bir uçtan bir uca hareketi 40-45 gün sürmektedir. Ekip bunu esas alarak gezegenin yıldızın çevresinde 180 günde dolandığını hesapladı. Bu da gezegenin yıldızından Dünya’nın Güneş’e uzaklığı kadar bir yörüngede dolandığı anlamına geliyor.
Bu bir gezegen değilse alternatif açıklama HBC 672’yi disk düzleminin dışında tutan ve onun gölge diskine göre “sallanmasına” neden olan başka ve görünmeyen bir yıldız daha olduğu yönündedir. Ancak diskin kalınlığına göre bu olasılık zayıf görünüyor. Çift yıldız için şimdilik elde de kanıt bulunmuyor.
Disk, Hubble tarafından bile görülemeyecek kadar küçük ve uzakta. HBC 672 yıldızı yaklaşık 1400 ışık yılı uzaktadır ve Serpens bulutu adlı bir yıldız doğumevinde bulunuyor. Yıldız sadece 1-2 milyon yıl yaşında.
Bu veriye biraz tesadüf eseri ulaşıldı. Yarasa Gölgesinin ilk görüntüsü başka bir ekip tarafından çekildi. Daha sonra Hubble ile aynı bölgenin tekrar görüntüsü alındı. Renkli görüntü elde etmek amacıyla ek filtreler kullanıldı.
Sonra eldeki görüntüler birleştirildiğinde gölgenin hareket ettiği gözlendi. İlk başta görüntü işleme sırasında hata yapıldığı sanıldı ancak burada bir sorun olmadığı kısa sürede anlaşıldı: gölge gerçekten hareket ediyordu.
