Kozmik Yarasa Uçuşta

ESO’nun Kozmik Mücevherler Programı Kozmik Yarasa’nın tozlu bulutlarını görüntüledi

Avcı takımyıldızının en karanlık köşelerinde gizlenen bu Kozmik Yarasa puslu kanatlarını iki bin ışık-yılı boyunca yıldızlararası uzaya yayıyor. Parıltısını ise merkezindeki genç yıldızlardan alıyor — ışık geçirmez toz bulutları ile örtülü olsa da, parlak ışınları halen bulutsuyu aydınlatabiliyor. Çıplak gözle fark edilebilmek için fazla sönük olan NGC 1788 yumuşak renklerini bu görüntüde ESO’nun Çok Büyük Teleskopuna gösteriyor — şimdiye kadarki en ayrıntılı hali ile.

ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) Avcı takımyıldızının en karanlık köşelerinde gizlenen takma adıyla Kozmik Yarasa NGC 1788’in bir anlık görüntüsü yakaladı. Bu yarasa-şekilli yansıtma bulutsusu ışık yaymamaktadır — bunun yerine merkezindeki genç yıldızların kümesi ile aydınlatılmaktadır, onlar da sadece sönük bir şekilde toz bulutlarınca görülebilmektedir. NGC 1788’in ilk kez tanımlanmasından bu yana bilimsel aygıtlar hayli yol katetti ve VLT ile alınan bu görüntü bulutsunun şimdiye kadar çekilmiş olan en net görüntüsüdür.

Avcı’daki bu hayalet gibi bulutsu diğer kozmik nesnelerden ayrılmış gibi görünse de, gökbilimciler daha da ötesindeki büyük kütleli yıldızlardan çıkan güçlü yıldız rüzgârlarınca şekillendirildiğine inanıyor. Bu kavurucu plazma akıntıları yıldızın üst atmosferinden inanılmaz hızlarda atılarak Kozmik Yarasa’nın yeni oluşan yıldızlarını gizleyen yıldızları şekillendirmektedir.

NGC 1788 ilk kez Alman-İngiliz gökbilimci William Herschel tarafından tanımlandı ve sonrasında Yeni Genel Katalog (NGC) adı verilen en dikkat çekici derin-uzay nesnelerinin toplandığı temel bir koleksiyona eklendi [1]. Bu küçük ve sönük bulutsunun güzel bir görüntüsü ESO’nun La Silla Gözlemevindeki MPG/ESO 2.2-metrelik teleskopla zaten alınmıştı, ancak bu yeni gözlenen sahne eskisinin tozunu attırıyor. Uçarken donmuş şekilde, bu Kozmik Yarasa’nın tozlu kanatlarının en ince detayları  ESO’nun çok yönlü aygıtlarından biri olan Odak Düşürücü ve Düşük Saçılmalı Tayfçekeri 2’nin (FORS2) yirminci yılında görüntülendi.

FORS2 Paranal Gözlemevindeki VLT’nin 8.2-metrelik Birim Teleskoplarından biri olan Antu üzerine kurulmuştur ve gökyüzündeki geniş alanları aşırı ayrıntılı bir şekilde görüntüleme yeteneği onu ESO’nun son teknoloji ürünleri arasında istenen bir üye haline getirmiştir. İlk ışığını 20 yıl önce aldığından, FORS2 artık “aygıtların İsviçre çakısı” olarak bilinmektedir. Bu takma isim eşsiz genişlikteki fonksiyonlarından gelmektedir [2]. FORS2’nin çok yönlülüğü sadece bilimsel kullanımının ötesine uzanmaktadır — bunun gibi yüksek-kalitede güzel görüntüleri yakalama yeteneği de onu halkla ilişkiler yönünden özel olarak kullanışlı bir araç haline getirmektedir.

Bu görüntü ESO’nun Kozmik Mücevherler programı kapsamında ESO teleskopları kullanılarak gökbilim görüntülerinin eğitim ve hakla ilişkiler amaçlı kullanımı için geliştirilen girişimle elde edilmiştir. Program çoğunlukla gökyüzü koşullarının bilimsel gözlemler için uygun olmadığı zamanları,FORS2’nin yardımıyla görsel olarak ilginç, merak uyandırıcı ve bu karmaşık yansıtma bulutsuları gibi ilgi çekici nesnelerin fotoğraflarını çekmek için kullanıyor. Toplanan verilerin gelecekteki bilimsel amaçlar için kullanılabilmesi adına bu gözlemler kaydedilmekte ve ESO Bilim Arşivi ile gökbilimcilerin kullanımına açılmaktadır.

Notlar

[1] 1864’te John Herschel beş binden fazla ilgi çekici derin-uzay nesnesinin bilgilerini içeren geniş katalogları temel alan Bulutsuların ve Kümelerin Genel Kataloğu’nu yayınlamıştır. Yirmi dört yıl sonra John Louis Emil Dreyer tarafından derin uzay nesnelerinin kapsamlı bir kataloğu olarak Bulutsular ve Yıldız Kümeleri Yeni Genel Kataloğu (NGC) adıyla genişletilerek yayınlanmıştır.

[2] Gökyüzündeki geniş alanları hassas bir şekilde görüntülemenin yanı sıra FORS2 aynı zamanda geceleyin gökyüzündeki çoklu nesnelerin tayfını alarak ışıklarındaki kutuplanmayı analiz edebilmektedir. FORS2 ile alınan veriler her yıl yayınlanan 100’den fazla bilimsel çalışmaya temel oluşturmaktadır.

Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin