40 ışık yılı uzaktaki bir kırmızı cüce çevresinde dolanan gezegen “Güneş sistemi dışında hayatı barındıracak en iyi yer olabilir. ESO’nun (Avrupa Güney Gözlemevi) HARPS aletini kullanan gökbilimciler sönük yıldız LHS 1140’ın yaşam alanı içinde bir süper Dünya keşfetti. Gezegen Dünya’dan biraz geniş ve oldukça büyük kütleli olması atmosferi olduğu şeklinde yorumlanıyor. Bu da, yıldızının önünden geçerken atmosferi incelenecek ilk hedef gezegenlerden olması demektir.
Yeni bulunan LHS 1140b adlı gezegen Balina (Cetus) takımyıldızında yer alan kırmızı cüce LHS 1140’ın yaşam alanı içinde yer alıyor [1]. Kırmızı cüceler Güneş’e göre daha küçük ve soğukturlar. Yeni gezegen Dünya’ya göre yıldızına on kat daha yakın olmasına karşılık daha az güneş ışığı almaktadır. Yörüngesi nedeniyle her 25 günde bir yıldızının ışığını bir miktar engelleyerek Dünya’dan gözlenmesine olanak sağlar.
Harvard-Smithsonian Astrofizik merkezinden Jason Dittmann: “Bu son on yılda gördüğüm en heyecan verici keşif oldu. Bilim dünyasındaki en önemli ve en büyük görevlerden biri olan Dünya dışında yaşam arayışı üzerine önemli bir hedef bulduğumuzu düşünüyoruz” diyor.
İsviçre’deki Cenevre Üniversitesinden Nicola Astudillo-Defru: “Kırmızı cücenin özellikleri de bu durum için oldukça elverişli. Düşük kütleli yıldızlara göre daha yavaş dönüyor ve daha az ışınım (radyasyon) yayıyor” diyerek ekliyor [2].
Yaşam için aranılan özelliklerin başında gezegenin yüzeyinde su olması ve atmosferinin de bu suyu tutabilecek yetenekte olması geliyor. Kırmızı cüceler gençlik dönemlerinde çevrelerindeki gezegenlerin atmosferleri için tehlikeli ışıma yayarlar. Bu durum ise gezegenin de büyüklüğü göz önüne alınırsa milyonlarca yıldır magma okyanusuyla kaplı olduğu anlamına gelir. Lav okyanusu gezegendeki suyu yıldızın ışımasından koruyarak atmosferde tutabilir.
Gezegen önce geçiş yöntemiyle keşfedildi. Daha sonra ESO’nun HARPS aleti ile dikine hız yöntemi kullanılarak süper Dünya’nın varlığı onaylandı. Böylece gezegenin yörünge dönemi, kütlesi ve yoğunluğu elde edildi [3].
Gökbilimcilere göre gezegen en az beş milyar yıl yaşında. Dünya’nın 1,4 çapına sahip olan gezegen dolayısıyla 18.000 km çapında. Buna karşılık yedi Dünya kütlesinde olması yoğunluğunun oldukça yüksek olması demek. Bu da yoğun bir demir çekirdeği ve karasal bir yüzeyi olduğunu işaret ediyor.
Süper Dünya’nın bu özellikleri onu incelenecek en iyi adaylar arasına koymaktadır. Ekip üyelerinden Fransa’dan Xavier Delfosse ve Xavier Bonfils şu sonucu ulaşıyor: “LHS 1140 sisteminin özellikleri gerek Proxima b gerekse TRAPPIST-1’den daha iyi konumda olduğunu gösteriyor. Ötegezegen keşifleri için muhteşem bir yıl geçiriyoruz.” [4,5]
NASA/ESA Hubble teleskopu ile yapılacak gözlemler LHS 1140b’ye ne kadar yüksek enerjili ışıma geldiğini gösterebilir.
ESO’nun Oldukça Büyük teleskopu (ELT) gibi yeni teleskopları ile gelecekte atmosfer çalışmaları daha ayrıntılı yapılabilecek.
Notlar
[1] Bir yıldızın yaşam alanı bir gezegenin yüzeyinde sıvı suyun olması için uygun sıcaklığa sahip yörünge aralığı demektir.
[2] Gezegen yaşam alanı içinde olsa da, muhtemelen bu bölgeye kırmızı cücenin oluşumundan yaklaşık kırk milyon yıl sonra girmiş olmalı. Bu dönemde yıldızdan yoğun ve aktif ışıma yayıldığından gezegenin suyunun buharlaşması ve Venüs gibi sera etkisiyle bunalan gezegen olmasına neden olabilirdi.
[3] Buradaki çaba farklı yöntemle gezegenin onaylanması demektir. Böylece yanlış bir keşfin açıklanmasına fırsat tanınmamış oldu.
[4] Dünya’ya en yakın ötegezegen Proxima Centauri çevresindeki gezegendir. Ancak gezegenin konumu gözlenmesini zorlaştırmaktadır.
[5] TRAPPIST-1 sisteminin tersine LHS 1140 çevresinde başka bir gezegene rastlanmadı. Çoklu gezegen sistemlerinin kırmızı cücelerde yaygın olduğu düşünülmektedir. Bu da bu sistemdeki diğer olası gezegenlerin gözlenemeyecek kadar küçük olması anlamına gelebilir.
