Jüpiter’in olağanüstü VLT görüntüleri Juno uzay aracının varışına günler kala yayınlandı
NASA’nın Juno uzay aracının yakında gerçekleştireceği varışa hazırlık olarak, gökbilimciler ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanarak Jüpiter’in kırmızı ötesinde bir görüntüsünü elde ettiler. Dev gezegenin yüksek çözünürlüklü görüntülerini oluşturmak üzere çalışan bir kampanyanın parçası olan bu gözlemler Juno tarafından gelecek aylarda gerçekleştirilecek olan çalışmalar hakkında bilgi verecek ve Juno’nun yakın geçişi öncesinde gökbilimcilerin gaz devini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak.
Birleşik Krallık’taki Leicester Üniversitesi’nden Leigh Fletcher liderliğindeki bir ekip Jüpiter’in yeni görüntülerini BK Kraliyet Gökbilim Derneği’nin Nottingham’daki Ulusal Göbilim Toplantısında sergiledi. ESO’nun Çok Büyük Teleskopu üzerindeki VISIR aygıtı ile elde edilen yeni görüntüler NASA’nın Juno uzay aracının bu yıl Temmuz ayında gerçekleştireceği varış öncesinde Jüpiter’in atmosferini anlamaya odaklanan çalışmaların bir parçasıydı.
Kampanyada Hawaii ve Şili’de bulunan birçok teleskopun kullanımına ek olarak dünya genelindeki amatör gökbilimcilerin katkıları da yer alıyor. Görüntüler gezegenin sadece anlık halini göstermekle kalmıyor, aynı zamanda Jüpiter’in atmosferinin Juno’nun varışından aylar önce nasıl değiştiğini gözler önüne seriyor.
2011 yılında fırlatılan Juno uzay aracı yaklaşık 3000 milyon kilometre yol alarak Jüpiter sistemine ulaştı. Uzay aracı Yeryüzü’ndeki teleskopları etkileyen kısıtlamalardan bağımsız olarak serbest bir şekilde veri toplayabilecek.
Leigh Fletcher Juno’nun varışından önce gerçekleştirilen bu araştırmanın önemini açıklarken şunları söylüyor: “Bu görüntüler Juno’nun gelecek aylarda neyle karşılaşacağını gösteriyor. Kırmızı-ötesinde farklı dalgaboylarında gerçekleştirilen gözlemler, atmosfer boyunca enerji ve maddenin yukarıya doğru nasıl taşındığını üç-boyutlu olarak görebilmemizi sağlıyor.”
Yeryüzü’nün sürekli hareket halindeki atmosferi boyunca gözlem yaparak keskin görüntüler elde etme konusu yer-konuşlu teleskoplar için en büyük zorluklardan biridir. Soğuk gaz bulutlarının dalgalandığı Jüpiter’in kendi çalkantılı atmosferine ait bu anlık görüntü, şanslı görüntüleme adı verilen bir yöntem sayesinde elde edilebilmiştir. VISIR tarafından oldukça kısa poz süreli olarak alınan Jüpiter görüntülerinde binlerce tekil kare bulunmaktadır. Şanslı kareler, atmosferik etkilerden en az etkilenen görüntüleri içermekte olup, diğerleri elenmektedir. Seçilen bu kareler düzenlenip birleştirilerek sonuçta yıkarıdaki gibi olağanüstü görüntülerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Juno görevine destek olarak yer-konuşlu kampanyanın yürütüsücü olan Glenn Orton Yeryüzü’nden yapılan hazırlık gözlemlerinin neden önemli olduğunu şu şekilde açıklıyor: “Amatör ve profesyonel gökbilimcilerin geçtiğimiz sekiz ay boyunca ortaya koydukları çabalar sonunda inanılmaz zenginlikte bir veri setimiz oldu. Juno’nun elde edeceği yeni sonuçlarla birlikte, özellikle VISIR verileri araştırmacıların Jüpiter’in küresel ısısal yapısını, bulut örtüsünü ve gaz halindeki maddelerin dağılımını ortaya çıkarmalarını sağlayacak.”
Modern Juno görevi dev gezegen Jüpiter’e ait yeni ve merakla beklenen sonuçları ortaya çıkarırken, Yeryüzü’nde gerçekleştirilen yer-konuşlu çabalar da bunun önünü açmaya çalışıyor.
Notlar
[1] Juno uzay aracına verilen isim mitolojideki tanrı Jüpiter’in eşiden gelmektedir. Jüpiter kendini bulutların gerisinde gizlerken, gezegenin gerçek doğasını sadece Juno ortaya çıkarabilecektir.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
