ESA’nın Herschel uzay gözlemevini kullanan gökbilimciler, büyük bir karadelikten esen sert rüzgârlarla savrulan yıldız hammaddesinin gökadanın dışına çıktığını belirledi.
Gökada merkezlerinde bulunan süper kütleli karadelikler, milyonlarca ya da milyarlarca Güneş kütlesindeki oldukça yoğun cisimlerdir.
Gökadaların bir kısmındaki süper kütleli karadelikler oldukça hareketli yani büyük bir iştaha sahipken, Samanyolu’nun merkezindeki gibi bir kısım karadelik ise oldukça sakin yapıdadır.
Bu aktif karadelikler yakınlarındaki gazla beslenir ama aynı zamanda güçlü rüzgâr ve jetleriyle bu gazın bir kısmını da püskürtür. Gökbilimciler özellikle yıldızlararası ortamda doğan yıldızların hammaddesini bu karadeliklerin sağladığından şüpheleniyordu.
Böyle bir hareket aynı zamanda bebek yıldızın oluşum hızını yavaşlatabilir, hatta oluşumu bitirebilir.
Şimdiye kadar bu sürecin tam bir görüntüsünü elde edilememişti. Gökbilimciler X-ışını teleskoplarını kullanarak karadeliklerin yakınındaki rüzgârları tespit etti. Kızılötesi teleskoplarla da gaz moleküllerinin galaktik çıkışlarını izlemeyi başardılar.
Yeni çalışma büyük ölçeklerdeki hareketliliğin karadelik tarafından tetiklendiğini gösterdi.
NASA’nın Goddard Uzay uçuş Merkezi ve Maryland Üniversitesi’nden çalışma ekibi lideri Francesco Tombesi: “Süper kütleli karadeliklerin yıldız maddesini çok uzaklara üflediğini gösterdik” diyor. Çalışma Nature Dergisi’nde yayınlandı.
Suzaku X-ışını uzay teleskopu ile Herschel’in kızılötesi verilerini birleştiren gökbilimciler IRAS F11119+3257 adlı uzak bir gökadadaki karadeliğin ittiği ve gökadayı küre şeklinde saran gazı inceledi.
Karadeliğin yakınındaki gaz kütlesinin her yıl güneş kütlesi kadarlık bir kısmının ışık hızının % 25’i kadar bir hızla atıldığı hesaplandı.
Dışarı doğru yönelen gaz kütlesi, yılda birkaç yüz güneş kütlesinin eklenmesiyle gökadadan dışarı atılıyor.
Bu, bir karadeliğin büyük ölçeklerde attığı gazın gökadayı terk ettiğini gösteren ilk kanıttır.
Bu veriler karadeliklerin bulundukları gökada da yıldız oluşumunu durdurabilecek etkileri olduğunu ileri süren görüşü desteklemektedir.
ESA Herschel projesi bilim ekibinden Göran Pilbratt: “Herschel yıldızların nasıl doğduğunu anlamamıza yardım etmişti. Bu yeni sonuçla da bazı gökadalarda yıldız oluşumunun küresel etkisini ya da yıldız oluşumlarına neyin engel olduğunu anlamamıza yardımcı oluyor” diyor ve ekliyor: “Polisiye romandaki gibi söylersek, kozmik suçluyu bulduk. Başka birçok şüpheli olsa da gökada merkezindeki karadeliklerin, yıldızların oluşumunu engelleyen büyük gaz çıkışlarına neden olduğunu gördük” diyor.
