NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi yakın zamanda keşfedilen bir süpernovanın çevresini gözledi.
21 Ocak 2014’te gökbilimciler M82 gökadasında bir patlamaya tanık oldular. Dünya’daki ve uzaydaki teleskoplarla birlikte Chandra’da o yöne çevrilerek daha fazla ayrıntı elde edilmeye çalışıldı. Gökbilimcilerin SN 2014J olarak adlandırdığı bu süpernova “Tip Ia” tipindeydi. Evrenin genişlemesinde etkisi olduğu düşünülen karanlık enerjinin oynadığı rol kozmik uzaklık hesaplamalarını ve dolayısıyla da süpernovaların önemini ortaya koyar (Süpernovalar ile uzaktaki cisimlerin uzaklık hesapları doğruya yakın bir netlikle yapılabilmektedir). Bilim insanları Tip Ia süpernovasının nedeninin beyaz cüce olduğuna inanıyor. Eşi olan Güneş benzeri yıldızdan malzeme çeken beyaz cüce ya da birleşen iki beyaz cücenin patlamasının Tip Ia süpernovasına neden olduğu düşünülür. Chandra’nın elde ettiği bu görüntü düşük, orta ve yüksek enerjili X-ışını verileri sırasıyla kırmızı, yeşil ve mavi renklerle gösterilmiştir. Alttaki iki küçük kare görüntülerinden soldaki patlamadan önce ve sağdaki patlamadan sonraki 3 Şubat 2014’deki bölgenin genel görünümünü gözler önüne seriyor. Bazı alanlarda X-ışıması gözlenmemektedir.
X-ışınlarının olmadığı bölgeler madde açısından yoksul yerlerdir. Bu da patlamanın beyaz cücenin eşi olan bir yıldızdan madde çekmesi yoluyla gerçekleşmediğini gösteriyor. Eğer süpernovanın nedeni bu olsaydı Chandra’nın gözlemi parlak X-ışınlarını tespit edebilirdi. Ancak SN 2014J süpernova çevresi oldukça temizdir.
SN 2014J için patlama öncesinde çevrede yeterince madde olmadığı senaryolar üretilmelidir. İlk olasılık birbirine yakın iki beyaz cücenin patlama öncesi aralarında kütle transferi yaparak birleşmesi. Başka bir senaryoya göreyse beyaz cüce çevresine biriken malzeme diskinde birkaç küçük süpernova patlaması gerçekleşerek bölgeyi temizlemiş olmalı. Patlamadan birkaç yüz gün sonraki gözlemler ışığında bu senaryolardan hangisinin doğru olduğu belirlenebilir.
Görseller için telif hakkı: NASA/CXC/SAO/R.Margutti et al.
