23 milyon ışık yılı uzaklıktaki bu gökada adeta bir havai fişek gösterisi sunmaktadır. Ancak bu gösteri kâğıt, toz ve alevden değil süper kütleli karadeliğin yaydığı şok dalgaları ve genişleyen gaz deposundan oluşuyor.
Galaktik fişeklerin sahibi NGC 4258 ya da diğer adıyla M106, Samanyolu gibi sarmal bir gökadadır. Bu gökada da bizimkinden farklı olarak X-ışını, optik ve radyo altında parlayan iki farklı sarmal kol yapısı bulunur. Bu kollar düzenli olup birbiriyle asla kesişmezler.
Bu anormal kolların görüldüğü birleştirilmiş görüntüde, mavi Chandra ile alınmış X-ışını görüntüsünü, pembe NSF’nin Jansky Çok Büyük Dizisi verilerini, sarı Hubble Uzay Teleskopu görüntüsünü ve kırmızı Spitzer Uzay Teleskopu verilerini gösterir.
Spitzer ile yapılan çalışmada, (süpersonik uçakların ses duvarını aştıklarında oluşan şok dalgalarına benzeyen) bu şok dalgalarının büyük miktardaki gazın (yaklaşık 10 milyon güneş kütleli) ısınması ile oluştuğu gösterildi. Bu şok dalgalarını üreten kaynak nedir? Araştırmacılar NGC 4258’in çekirdeğindeki süper kütleli bir karadeliğin yüksek enerjili parçacıklardan oluşan güçlü jet akımları ürettiğini düşünüyor. Bu jetlerin yayılmasıyla da diskler üzerinde şok dalgaları oluşuyor. Genellikle hidrojen molekülünden oluşan bu gaz şok dalgalarının etkisiyle binlerce dereceye kadar ısınmaktadır.
Chandra ile X-ışını dalga boyunda alınmış görüntüde gökada düzlemi boyunca uzanan kabarcıklar göz önüne seriliyor. Bu kabarcıklar karadelikten yayılan jetlerin etkisiyle gökadanın merkezinden dış kollara doğru uzanmaktadır.
Disk üzerine yayılan gaz çıkışlarının gökadanın geleceği üzerinde büyük bir etkisi vardır. Araştırmacılara göre gaz çıkışının bu şekilde sürmesi durumunda tüm bileşenler önümüzdeki 300 milyon yıl içinde merkezden uzaklaşacak. Bu da yeni yıldız oluşumu için gerekli gaz miktarının azalması demektir. Zaten yine Spitzer verilerine göre NGC 4258’in orta bölgeleri şu anda bile Samanyolu’na oranla on kat daha az yıldız oluşturmaktadır.
Avrupa Uzay Ajansı’na ait Herschel Uzay Gözlemevi yardımıyla Spitzer’in tahmin ettiği yıldız oluşum miktarı teyit edildi. Herschel gökada merkezindeki gaz miktarını daha farklı bir yöntemle ölçer. Şok dalgalarından kaynaklanan kızılötesi yayılım oranına bakıldığında mevcut gaz kütlesi öncekine oranla on kat daha azdı.
NGC 4258’in Dünya’ya diğer gökadalara göre nispeten daha yakın olması, merkezindeki karadeliğin onu nasıl etkilediğini anlamak için iyi bir fırsat sunar. NGC 4258’in merkezindeki süper kütleli karadelik Samanyolu merkezindeki karadeliğe göre yaklaşık on kat daha büyük olması aynı zamanda daha fazla madde tüketmesi demektir.
Masaüstünüz için:
Görüntü telif hakkı: Image credit: X-ray: NASA/CXC/Caltech/P.Ogle et al; Optical: NASA/STScI; IR: NASA/JPL-Caltech; Radio: NSF/NRAO/VLA
