Nadir Karşılaşmanın Ortaya Çıkardığı Tektaş Yüzük
ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler — genellikle Abell 33 olarak bilinen, PN A66 33 gezegenimsi bulutsunun dikkat çekici bir görüntüsünü yakaladı. Yaşlı bir yıldızın maddesini uzaya saçmasıyla oluşan bu güzel mavi kabarcık, şans eseri, ön tarafındaki bir yıldızla aynı hizaya gelerek esrarengiz bir gümüş tek-taş nişan yüzüğüne benzeyen yapı meydana getirdi.
Güneş’imize benzer kütledeki çoğu yıldız, ömürlerinin sonunda yaşamlarına beyaz cüce olarak devam eder — bu tür yıldızlar, küçük, oldukça yoğun, ve milyarlarca yıl boyunca yavaşça soğumaya devam eden sıcak nesnelerdir. Yaşamlarının bu son aşamasında yıldılar atmosferlerini uzaya saçarak gezegenimsi bulutsuları meydana getirirler, bunlar ise küçük parlak yıldız kalıntısını saran renkli ve ışıldayan gaz bulutlarıdır.
ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile alınan bu görüntü, dikkat çekici biçimde yuvarlak gezegenimsi bulutsu Abell 33’ü göstermektedir, yeryüzünden ise yaklaşık olarak 1500 ışık-yılı uzaklıktadır. Bu şekilde mükemmel bir küre şekline sahip olmak bu tür nesneler için pek yaygın değildir — genellikle bazı şeyler simetriyi bozarak gezegenimsi bulutsuların düzensiz şekiller almasına sebep olurlar [1].
Bu VLT görüntsündeki dikkat çekici derecede parlak olan yıldız bulutsunun tam kenarında bulunarak güzel bir yanılsama meydana getiriyor. Şans eseri yakalanan bu görüntüdeki yıldız HD 83535 olup, bulutsunun önünden geçmektedir ve Yeryüzü ile Abell 33’ün tam ortasında yer almaktadır, görüntülendiği yer ise tam da güzel bir görünüşe sebep olacak kadar şaşırtıcı. HD 83535 ve Abell 33 birlikte ışıl ışıl bir elmas yüzüğe benziyorlar.
Abell 33’ün ata yıldızından geride kalan nesne, beyaz cüce olmaya devam ediyor, görüntüde bulutsu içerisinde merkez civarında minik bir inci şeklinde görülebiliyor. Hala yeterince parlak — Güneş’imizden daha aydınlık — ve etrafa yayılan kabarcığın parlamasını sağlayacak kadar mor-ötesi ışınım yayıyor [2].
Abell 33 gökbilimci George Abell’in 1966 tarihli Abell Gezegenimsi Bulutsular Kataloğu’nda yer alan 86 nesneden sadece biridir. Abell ayrıca gökyüzünü gökada kümelerini aramak için de incelemiştir ve hem güney hem de kuzey gökküresinde bulunan 4000’den fazla kümeyi Abell Kataloğu’nda toplamıştır.
Görüntünün yer aldığı veriler, VLT üzerindeki FORS aygıtı ile elde edilmiş olup, bu tayfçeker ESO’nun Kozmik Mücevherler programı [3] sayesinde edinilmiştir.
Notlar
[1] Örneğin, yıldızın dönme yönü, ya da merkezi yıldız bir çift ya da çoklu sistemi bir üyesi ise.
[2] Bu çok keskin görüntüde merkezi yıldız çift olarak görülmektedir. Bunun gerçek bir çift mi yoksa şans eseri mi böyle bir hizalanma olduğu henüz bilinmiyor.
[3] Bu resim,ESO Kozmik Mücevherler programının bir parçası olarak üretilmiştir. Bu, gökbilim görüntülerinin eğitim ve hakla ilişkiler amaçlı kullanımı için geliştirilen yeni girişimdir. Program çoğunlukla gökyüzü koşullarının bilimsel gözlemler için uygun olmadığı zamanları, görsel olarak ilginç, merak uyandırıcı ve ilgi çekici cisimlerin fotoğraflarını çekmek için kullanıyor. Veriler ayrıca ESO’nun bilim arşiviyle profesyonel gökbilimciler için de uygun hale getiriliyor.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
