Gökbilimciler biraz da şanslarının yardımıyla APEX Teleskobu ile ilk kez uzak bir gökadadaki yıldız doğum bölgelerinin boyutu ve parlaklığıyla ilgili doğrudan ölçüm yaptı. Hedefteki gökada öyle uzak bir yerde bulunuyor ki ışığı bize 10 milyar yılda ulaşıyor. Gökadanın görüntüsü kozmik kütle çekimsel mercek yoluyla gerçekleşti. Bu sayede gökada daha büyük göründü. Başka türlü böylesine bir çalışma yapmak olanaksızdır. Gözlem sonucunda erken evrendeki yıldız oluşumlarının günümüzdekinden 100 kat daha hızlı gerçekleştiği belirlendi.
Gökbilimciler, uzaktaki gökadadan gelen parlak ışığı, Atacama Deneysel Keşfedici (APEX) teleskobu ile milimetre altı dalga boylarında yaptıkları çalışmayla gözlediler. Yakınındaki yıldızların ısıttığı ve aydınlattığı parlak kozmik toz bulutunun yer aldığı gökadaya SMM J2135-0102 adı verildi.
Avrupa Güney Gözlemevi’nden (ESO) Carlos De Breuck, “Parlak nesnenin hiç beklemediğimiz bir yerde çıkması açıkçası bizi çok şaşırttı. Bize yakın gibi görünen gökadanın aslında çok daha uzakta olduğunu fark ettik” diyor. De Beuck, Şili Andes’ten 5000 metre yüksekteki Chajnantor yaylasındaki APEX teleskobuyla gözlemler yapmaktadır.
Yeni gökada SMM J2135-0102, önde görüldüğünden büyük ve parlaktır. Bu küme geniş alanda kütle çekimsel mercekleme nedeniyle büyük ve parlak görünür. Küme ile uzak gökada arasındaki bu şans eseri gerçekleşen uyum nedeniyle normalden %32 daha büyük görünüyor.
Swinbank Üniversitesi’nden Mark Durham, “Büyütme sayesinde 10 milyar ışık yılı uzaktaki gökada üzerindeki tüm ayrıntıları görebiliyoruz. Gökadayı milimetre altı dalga boylarıyla izleyen teleskopla, gökada içindeki yıldız bulutlarını izleme şansına kavuştuk.
- Sol: MACS J2135-0102217 Gökada kümesi (merkezde), kütle çekimsel mercek etkisiyle SMM J2135-0102. Sağ üst: APEX teleskobundaki LABOCA kamerasından alınmış görüntü (kırmızı ile gösterilen). Sağ alt: Milimetre altı dalga boyuyla yapılan izlemeler ile elde edilen yıldız bulutları. (ESO/APEX/M. Swinbank et al.; NASA/ESA Hubble Space Telescope & SMA)
Büyütme ile yıldız oluşturan bulutların gökada da seçilebildiği ve Samanyolu’ndaki dev bulutlar gibi birkaç yüz ışık yılı büyüklüğe kadar ulaştıkları görülüyor. Kütle çekimsel mercekleme olmadan böylesine bir görüntü elde etmek ancak gelecekte kurulacak olan ALMA (Atacama büyük milimetre altı teleskop dizisi) teleskoplarıyla mümkün olabilir. Ancak birkaç yıl sonra yapılabilecek böylesi bir gözlem büyük bir şans eseri şimdi elde edildi.
Erken evrenin bu yıldız fabrikaları, Samanyolu boyutlarında ama daha parlak olup, Samanyolu ve komşuları arasında olan kütle çekiminden daha fazla kütle çekimine sahiptirler. Erken evrende görülen yıldız oluşum bulutlarının çekirdekleri oldukça yoğundur.
“SMM J2135-0102’nin yılda 250 güneş benzeri yıldız ürettiğini sanıyoruz. Uzak gökadalardaki yıldız oluşumlarının fiziğini anlamak için yakın gökadalardaki yoğun yıldız bulutlarını incelemek gerekiyor” diyor Breuck.
Kaynak: ESO
