Satürn’ün Enceladus uydusu uzunca bir süredir Cassini tarafından gözleniyor. Nedeni ise bu uydudan uzaya fışkıran buz parçaları. Uydunun iç kısmından yüzeye düzenli olarak yükselen buza yönelik bir çalışma yapıldı.
Cassini aracı, Enceladus’un yüzeyinden tam buz fışkırması gerçekleşirken geçiş yapıyordu ve bu ilginç olayı görüntülemeyi başardı. O günden bu yana bu ilginç uydu sürekli gözlem altında bulunuyor.
Ama uydunun güneyi gökbilimcilerin son zamanlarda daha fazla ilgisini çekmeyi başardı. Çünkü buradaki subuharı “kaplan çizgilerine” benzetilen çatlaklardan, bir spreyden fışkırır gibi çıkmaktadır. Yüzeydeki fışkırmaların nedeni, uydunun bu kısmının ısıyı döngüsüdür. İşte gökbilimciler bunun nedenini araştırıyor. Nasıl oluyor da Enceladus’un güney kısmı ısıyı tutabilmektedir ve bu kısım neden daha gençtir?
Yaklaşık dört yıl önce Cassini aracı, üzerindeki kızılötesi tayfölçeri ile uydunun güneyinde gerçekleşen bir ısı akışı algıladı. Isı akışı en az bir düzine kadar elektrik santralinin ürettiği enerji düzeyinde, 6 gigawattlık değerdeydi. Bölgede daha sonra yine Cassini’deki iyon ve yüksüz kütle tayfölçeri ile kayalardan gelen radyoaktif olarak çabuk çürüdüğü belirlenen argonun izine rastlandı.
Hesaplamalara göre Enceladus sürekli olarak bu hızda ve sıcaklıkta gaz üretimini gerçekleştiremez. Satürn’den dolayı oluşabilecek gel-git hareketiyle bu kadar enerji akışı ortaya çıkmaz.
Enceladus uydusunun yüzeyinin yaşı bölgeden bölgeye büyük oranlarda değişiklikler gösterir. Uydunun kuzeyindeki kraterli ovaların yaşı 4.2 milyar iken, Sarandib Planitia olarak adlandırılmış olan ekvatora yakın bölgenin yaşı 170 milyon ile 3.7 milyar yıl arasında değişiyor. Güney kutbu ise yaklaşık 100 milyon yıl yaşındadır.
Dünya’nın kabuğu için oluşturulmuş bir model Enceladus için düzenlendi. Bunun için uydunun Satürn’e yakın olan kırık ve soğuk buzla kaplı yüzeyindeki kabukta bombe oluşturuldu.
Bu modele göre uydunun iç kısmından gelen ve daha sıcak olan buz baloncukları yukarı çıkarken daha soğuk olan buz parçacıkları da bu yarıklardan içeri girmektedir. Burada sözü geçen sıcak buz tanımı, yüzeydeki buzun sıcaklığına göredir. Yüzeydeki buzun sıcaklığı 80 K derece (yaklaşık -200 C derece) iken, yüzeyin altındaki buz 273 K derece (0 C derece) olabilmektedir.
Enceleduas’daki bu çevrimin geçtiğimiz 100 milyon ile 2 milyar yıl arasında oluştuğu ve o her 10 milyon yılda maksimuma ulaştığı düşünülüyor. Yine modele göre dile getirilen bu varsayıma göre, en aktif bölge uydunun % 10’unu oluşturan güney kutbu bölgesi.
Kaynak: NASA/JPL
