750 ışık yılı uzaklıkta genç ve Güneş benzeri bir önyıldızdan (L1448-MM) patlama ile yıldızlararası boşluğa önemli miktardaki suyun mermi hızıyla atıldığı keşfedildi. Çevresindeki geniş toz diskleriyle beslenen ve henüz doğmakta olan önyıldız bunun sonucunda kuzey ve güney kutup başlarından madde jetleri fışkırtıyor.
Hollanda Leiden Üniversitesi’nden Lars Kristensen: “Devasa hortumların içinden mermi hızıyla fışkıran su damlacıklarının miktarı, Amazon Nehri’nden saniyede akan suyun yüz milyon katına eşittir. Su, makineli tüfekten saatte 2500 km hızla fırlayan mermiden 80 kat daha fazla hıza ulaşabiliyor.
Kuzey yarıküre takımyıldızlarından Kahraman (Perseus) takımyıldızında büyük bir bulut içinde doğmakta olan yıldızın oluşumu bir milyon yıl daha gerekiyor. Araştırmacılar keşfi Avrupa Uzay Ajansı’nın Herschel Uzay Gözlemevi’nin kızılötesi/milimetre altı dedektörleriyle görüş yeteneğiyle (HIFI) gerçekleştirdi. Bulutun içinde hidrojen ve oksijen atomlarına ek olarak yıldız çevresinde hareketli su molekülleri olduğunu belirlediler.
Kristensen’e göre, Atomların izlediği yolda su formları yıldızın çevresinde birkaç bin derece sıcaklıklarda görülüyor. Ancak bu su damlacıklarının sıcaklığı 100 000 C derecede gaz haline dönerek patlayıp jetlere dönüşüyor. Sıcak gazın ilerisindeki daha soğuk bölgede, yıldızdan yaklaşık 5000 kat daha uzaklıkta, Dünya’nın olduğu yer gibi bir alanda su hızla soğuyor ve yavaşlıyor.
Heyecan verici bu keşif Güneş’in yaşamını, ve bizdeki suyun nasıl oluştuğu hakkında araştırmacılara fikir verebilir.
Kristensen: “Bizdeki bu önyıldızın çok enerjik bir faz döneminde olduğunu anlıyoruz. Yüksek hızda fışkıran madde arasında suyun olduğunu biliyoruz” diyor.
Fıskiye sistemlerinde olduğu gibi yıldız yıldızlararası ortamın orta-ince gazlarla zenginleşmesini sağlıyor. Su ise toz disklerindeki oksijen ve hidrojenin bileşeni, yıldızların oluşumu ve büyümesinde önemli katkı sağlıyor olabilir.
“Su jetleri muhtemelen önyıldızın bu aşamasındaki kısa süreli dönemdir. Bu fışkırmaların keşfi gökadanın pek çok alanda ilginç olduğunu gösteriyor.”
Keşfi gerçekleşen ekip üyelerinden Hollanda Leiden Üniversitesi-Leiden Gözlemevi‘nde görev yapan Türk Gökbilimci Umut Yıldız‘dan geldi:
“Yıldızlar doğumları sırasında bu tür fışkırma hunileri oluşturup bunlar vasıtasıyla zaten çok çeşitli molekülleri fışkırtıyor. Bu fışkırma sırasında oluşan çok yüksek hız ve sıcaklık da aynı zamanda kimyasal tepkimeleri tetikleyerek yeni moleküllerin oluşmasına sebep oluyor. Aslında su da bunlardan birisi ancak daha önce gözlenemediği ve yaşamsal öneme sahip olduğu için keşfi öne çıkarıyor.”
Konuyla ilgili diğer adresler:
http://www.strw.leidenuniv.nl/WISH/outreach.php
http://dx.doi.org/10.1051/0004-6361/201116975
http://adsabs.harvard.edu/abs/2011A%26A…531L…1K
