ESO’nun kırmızı ötesi tarama teleskopu Samanyolu’ndaki yıldız oluşum bölgelerini derinlemesine araştırmaya devam ediyor.
Uluslararası bir astronomlar takımı, ESO’ ya ait Paranal Gözlemevi’ ndeki VISTA kızılötesi tarama teleskobundan elde edilen verileri kullanarak, Samanyolundaki toz tarafından gizlenmiş olan 96 yeni açık yıldız kümesi keşfetti. Bu küçük ve soluk nesneler önceki taramalarda görülmüyorlardı, fakat tozu delip gieçebilen dünyanın en geniş tarama teleskobunun hassas kızılötesi tespit edicilerinden kaçamadılar. Bu, bu kadar çok sönük ve küçük kümelerin bir seferde bulunmasının ilkidir.
Bu sonuç yeni teleskop üzerindeki altı genel taramadan bir tanesi olan Via Lactea Programı (VVV) [1] deki VISTA Değişkenleri’ nin başlamasından sadece bir yıl sonra geldi. Sonuçlar Astronomi & Astrofizik dergisinde yayınlanacak.
“Bu keşif özellikle Samanyolu disk tozlu yıldız oluşumu bölgelerinde gizlenenler olmak üzere yıldız kümelerini bulmak için VISTA ve VVV taramalarının potensiyelini ortaya koymaktadır. VVV diğer taramalardan daha derine gitmektedir,” diye söylüyor incelemenin lider yazarı Jura Borissova.
Güneşimizin kütlesinin yarısından daha fazlasına sahip yıldızların büyük çoğunuğu açık yıldız kümeleri olarak adlandırılan gruplar içinde oluşur. Bu kümeler galaksilerin kurucu bloklarıdırlar ve bizimki gibi galaksilerin oluşumu ve gelişimi için hayati öneme sahiptirler. Yine de, yıldıza benzer kümeler genç yıldızların yaydığı, ki çoğu gökyüzü taramasına görünmez olan, ama 4.1 mlik VISTA teleskobuna değil, görünür ışığın pek çoğunu emen ve dağıtan çok tozlu bölgelerde oluşur.
“En genç yıldız kümesi oluşumunun izini sürebilmek için araştırmalarımızı yıldız oluşturucu alanlara doğru yoğunlaştırdık. Önceki görünür ışık taramalarında boş gözüken bölgelerde, hassas VISTA kızılötesi tespit ediciler pek çok yeni nesneyi ortaya çıkardı,” diye ekliyor VVV taramasının baş bilim insanı olan Dante Minniti.
Dikkatlice ayarlanmış bilgisayar yazılımını kullanarak takım, öz küme üyelerini sayabilmek için her bir kümenin önünde yer alan yıldızları ayıklayabildiler. Daha sonra, küme ölçülerini ölçmek için görüntülerin görsel kontrollerini yaptılar, ve daha çok populasyonlu kümeler için uzaklık, yaş ve onlar ile bizim arasındaki yıldızlar arası toz tarafından neden olan yıldız ışıklarının kırmızılaşmasının miktarı gibi diğer ölçmeleri yaptılar.
“Kümelerin pek çoğunun çok küçük ve sadece yaklaşık 10 – 20 yıldıza sahip olduğunu bulduk. Tipik açık kümeler ile karşılaştırılınca, bunlar çok sönük ve küçük nesneler – bu kümelerin önündeki toz onları görünür ışıkta 10000 ila 100 milyon defa daha sönük yapıyor. Gizlenmiş olmalarında şaşıracak bir şey yok,” diye açıklıyor bir başka takım üyesi olan Radostin Kurtev.
Saman yolunda, antik çağdan beri sadece 2500 açık küme bulundu, fakat astronomlar hala toz ve gaz arkasında gizli bulunan 30000 kadarının olabileceğini tahmin ediyorlar. Parlak ve açık geniş kümeler kolayca tespit edilebiliyorken, bu kadar çok sönük ve küçük kümelerin bir defada bulunmasının ilkidir.
Bunun yanında, bu yeni 96 açık küme sadece buzdağının ucu olabilir. “Daha az yoğun ve yaşlı kümeleri aramak için daha nitelikli otomatik yazılım kullanmaya henüz başladık. Eminim ki daha pek çoğu yakında gelecek,” diye ekliyor Borissova.
Notlar
[1] 2010 dan beri, Via Lactea programındaki ( VVV ) VISTA Değişkenleri Saman Yolunun merkezi kısımını ve Kızılötesi ışıktaki galaktik diskin güney düzlemini taramaktadır. Bu program beş yıllık zaman dilimi boyunca toplamda 1929 saatlik gözlem öngörülmüştür. Via Lactea Saman Yolunun Latince adıdır.
ESO-Türkçe (Çeviri: Fırat Koçak-İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, ESON – Türkiye Ekibi)
