2010 yılının Aralık ayında Güneyhaçı (Crux) takımyıldızında bulunan birbiriyle uyumsuz çift yıldız Güneş-Venüs uzaklığı kadar birbirine yaklaştı. Sistemin uyumsuz çift olarak adlandırılmasının nedeni ise birinin çok hızlı dönen atarca (pulsar) ve diğerinin sıcak ve büyük kütleli bir yıldız olması. Bu tip çift yıldızlara uzayda pek rastlanmıyor. Çiftin yakınlaşma dönemi ise 3.4 yıl olarak ölçülmüş. Yakınlaşma sırasında yayımlanan gama ışını miktarında belirgin bir artış meydana geliyor.
Yıldızların bu yakınlaşmaları uzun zamanlı dönemlerde gerçekleştiğinden, bu yakınlaşmayı bekleyen astrofizikçilerin dikkatini çeker. Çalışma ekibi NASA’nın Germi Gama Işını Teleskopu’nun 2010 yılındaki karşılaşma raporlarını kullandı.
Araştırma ekibi lideri George Mason Üniversitesi’nden Doç. Aous Abdo: “Olayı bekliyor olmamıza karşılık sonuçları yine de bizi şaşırtmayı başardı” diyor.
Gökbilimde sıcak mavi-beyaz yıldızların eşlerinin olması ender bir durumdur. Sözkonusu yıldızın eşi ise patlamış bir yıldız olan beyaz cüce, bir şehir büyüklüğünde nötron yıldızı (pulsar da denir) ya da en sıra dışı nesne olan karadelik olabilir.
Bu “tuhaf çift” 800 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. 10. kadirden parlayan Be-tip yıldız LS 2883 olarak adlandırılmış ve eşi de PSR B1259-63 olarak kodlanan bir nötron yıldızıdır.
Pulsar, güçlü bir manyetik alanı nedeniyle çok hızlı dönen nötron yıldızıdır. Bu yıldızların yaydığı ışığın parlaklığı deniz fenerleri gibi değiştiğinden gökbilimciler tarafından kolayca fark edilir. PSR B1259-63 ilk kez 1989’da Avustralya’daki Parkes Radyo Teleskopu tarafından keşfedildi. Saniyede 21 kez dönen nötron yıldızı yaklaşık iki güneş ağırlığında ve ABD’nin başkenti Washington şehri büyüklüğündedir.
Pulsar, 24 güneş kütleli ve 9 güneş büyüklüğe sahip LS 2883 yıldızının çevresinde dış merkezli ve dik eğimli bir yörüngede dolanıyor. Sıcak mavi yıldızın ekvatoral bölgesinden dışarı akan gaz diskini süpürür.
Pulsar, bağlı olduğu yıldıza 63 milyon km kadar yaklaştı ki bu uzaklık yıldızın ortasındaki gaz diskinin eteğidir. Pulsar bu sırada buradaki diski süpürür. Pulsar bölgeye girerken ve çıkarken gaz diskini dalgalandırır.
Avustralya Teleskop Milli Tesisi’nden Simon Johnston Epping: “Bu diskin içine dalan nötron yıldızından yayılan parçacıklar gaz ile etkileşime girerek hızlanabilir ve farklı enerjilerde ışımaların oluşmasına neden olabilir” diyor ve ekliyor: “Gökbilimciler için sinir edici şey ise atarcanın dış merkezli bir yörünge izleyerek sergilediği bu olayı 3.4 yılda bir kez görüyor olmaları.”
En yakın konuma gelme beklentisinin olacağı 15 Aralık 2010’a yaklaşıldığında dünya çapındaki radyo gökbilimciler tespit edilebilecek yüksek enerjili gama ışınlarıyla ilgili geniş bir enerji aralığı oluşturmak için aralarında özel bir kampanya başlattılar. NASA’nın Fermi ve Swift uzay gözlemevleri dışında; Avrupa uzay teleskopları XMM-Newton ve INTEGRAL, Japonya-ABD yapımı Suzaku uydusu, Avustralya Çoklu Teleskop Dizisi, Şili ve Güney Afrika’daki optik ve kızılötesi teleskoplarve Yüksek Enerji Stereoskopik Sistemi (HESS) ve Namibya yakınlarındaki trilyonlarca elektron voltluk enerjili gama ışınlarını algılayabilen yer gözlemi. (Görünür ışık 2-3 elektron volt kadardır)
NASA tarafından finanse edilen uluslar arası araştırma kampanyasının lider Abdo: “Birkaç yılda bir sistemi gözleme şansımız olmadığından kapsama alanını genişlettik. Bu çifti gözlemek bizin diğer çiftler hakkında fikir yürütmemize yardımcı olabilir” diyor.
Şimdiye kadar böylesi bir çiftten güçlü ve yüksek enerjili gama ışını ölçülmemişti.
“İlk geçiş sırasında aslında zayıf bir enerji algıladık. Ancak 2011’in Ocak ayının ortalarında gerşekleşen ikinci geçişte daha önce gördüklerimizden kat kat yüksek enerji çıkışları olduğunu gördük” diyor Abdo.
“Parlaklık 20-21 Ocak ve 2 Şubat’ta zirve yaptı. Bir buçuk ay süren geçiş süresine göre bu günlerdeki parlaklık 15 kat daha fazlaydı.”
Gökbilimciler sonuçları yorumlamaya devam ederken aynı zamanda bir sonraki yakınlaşmanın olacağı 2014 yılının Mayıs ayını sabırsızlıkla bekliyor.
