NASA’nın Güney yarıküredeki radyo teleskoplarını kullanan araştırmacılar bir gökada merkezindeki süper kütleli karadelikten fışkıran madde akımları (jetler) olduğunu keşfettiler.
Almanya’daki Erlangen-Nuremberg Üniversitesi’nden doktora öğrencisi Cornelia Mueller: “Bu jetlerin karadelikten etkilenen bir maddeye ait olduğunu ancak bu maddenin yapısını henüz bilmiyoruz” diyor.
Jetlerin bulunduğu bölge ise Güneş ile en yakın yıldız arası uzaklık olan 4,2 ışık yılından daha az. Üstelik yüksek çözünürlükte çalışan radyo teleskoplar bu uzun yapı içindeki 15 ışık günü* kadarlık daha kısa uzaklıkları gözleyebiliyor.
Mueller ve ekibi Erboğa A gökadasındaki 55 milyon güneş kütleli bir karadeliği gözledi. 12 milyon ışık uzaklıktaki NGC 5128 olarak da bilinen Erboğa A gökadası bilinen ilk radyo kaynaklarından biridir. Gökada Erboğa takımyıldızında bulunuyor.
Gökadaya radyo dalgaları ile bakıldığında 20 dolunay büyüklüğünde bir alanı kaplar ve bu nedenle gökyüzündeki en parlak ve en büyük cisimlerden biri olarak görünür. Radyo dalgaları yayan iki dev balon çiftiyle gökada neredeyse bir milyon ışık yılı uzunluktadır.
Bu balon şeklinde yapılar gökada merkezi yakınlarındaki karadelikten fışkıran madde jetleri ile dolmaktadır. Gökbilimciler bu jetlerin ışık hızının üçte biri kadarlık bir hızla yayıldığını düşünüyor.
Gökbilimciler gökadanın iç dünyasını kısaca TANAMI (Tracking Active Galactic Nuclei with Austral Milliarcsecond Interferometry) olarak bilinen dokuz radyo teleskoptan oluşan uluslar arası bir sistemle gözlediler.
NASA’nın Goddard Uçuş Merkezi’nden Roopesh Ojha; ”Teleskoplardan alınan verileri gelişmiş bilgisayar teknikleri ile birleştirerek yaklaşık Dünya kadar büyük dev bir teleskopun elde edebileceği net görüntüyü elde ettik” diyor.
Erboğa A gökadası gibi gökadalardaki enerji çıkışı merkezlerindeki dev karadeliklerin yakaladığı gazdan dolayı gerçekleşir. Buradaki süreç tam olarak anlaşılmamasına karşılık etkilenen maddenin bir kısmı ışık hızına yakın hızlarla dışarı atılır. Jetlerle ilgili görüntüler gökbilimcilerin konuyu daha iyi anlamasına yardımcı olur.
Jetler büyük bir ihtimalle gökadadaki yıldız oluşumlarını sağlayan gazlardan kaynaklanmaktadır. Jet oluşumu ile gökadanın evrimi arasındaki ilişki henüz anlaşılamamıştır.
NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskopu Erboğa A’nın merkez bölgesinde çok yüksek enerjili bir ışıma tespit etti. Almanya’daki Wuerzburg Üniversitesi’nden Matthias Kadler: “Tam olarak nereden kaynaklandığı tespit edilemeyen bu ışıma radyo dalgalarına göre milyarlarca kez daha yüksek enerjilidir. TANAMI ile gökadanın derinliklerine dalarak bunun nedenini ortaya çıkarmayı ümit ediyoruz” diyor.
(Filmi durdurmak ya da tekrar izlemek için üzerinde tıklayınız.)
* Işık günü: Işığın bir günde aldığı yol.
