Kepler Uzay Teleskopu’nun verilerini inceleyen bilim insanları, 2000 ışık yılı uzaklıktaki Kepler-11 adlı Güneş benzeri bir yıldızın çevresinde dolanan katı ve gazlardan oluşan altı gezegeni olduğunu fark ettiler.
NASA’nın Ames Araştırma Merkezi’nden Kepler bilim ekibi üyesi Jack Lissauer: “Kepler-11 oldukça şaşırtıcı bir sistem. Bulduğumuz gezegenlerin hepsi birbirine ve yıldıza oldukça yakın konumdalar. Böylesi sistemlerin varolduğunu önceden bilemezdik” diyor.
Başka bir ifadeyle Kepler-11 keşfedilen en fazla gezegeni ve küçük gezegeni olan sistemdir.
“Kepler ile şimdiye kadar geçiş yöntemiyle en fazla 3 gezegeni olan yıldız bulmuştuk ki Kepler-11 ile bu sayıyı geçtik. Bu tip sistemlerin çok yaygın olmadıklarını biliyoruz. Kepler-11 gibi sistemler yıldızların çok az bir yüzdesinde bulunabilir” diyor Lissauer.
Bir sarı cüce yıldız olan Kepler-11’in çevresinde dolanan gezegenlerin büyüklükleri Uranüs ve Neptün’ün büyüklüklerine yakın ancak Dünya’dan büyüktür. İçteki gezegen Kepler-11b, Dünya’nın Güneş’e olan yakınlığına göre yıldızına on kat daha yakındır. Bu gezegenden itibaren dışa doğru sırasıyla gezegenler Kepler-11c, Kepler-11d, Kepler-11e, Kepler-11f ve Dünya-Güneş uzaklığına göre yıldızına iki kat daha yakın olan Kepler-11g olarak sıralanır.
Lissauer: “Son gezegene karşılık diğer beş gezegen yıldızlarına daha yakın konumdadır.”
Karşılaştırma yapacak olursak Kepler-11g’nin yeri Merkür-Venüs arasına, diğer beş gezegen ise Güneş ile Merkür arasına sıkışmış durumdadır. Yani bu beş gezegen Güneş Sistemimizdeki herhangi bir gezegene göre yıldızına daha yakın konumdadır. Beş gezegenin yörünge dönemi 10 ile 47 gün arasında iken Kepler-11g’nin yörünge dönemi 118 gün olarak saptanmıştır.
Lissauer: “Beş iç gezegenin kütlelerini ise sistemdeki en küçük kütleler olarak belirledik. Bu gezegenler su da olmak üzere kaya ve gaz karışımından oluşmuştur. Gezegenlerin kütlesinin büyük bir oranı kayalık maddeden, hacimleri ise gaz bileşenlerinden kaynaklanır.”
Lissauer’e göre Kepler-11, yapısı ve dinamik özelliği nedeniyle dikkate alınması gereken bir gezegen sistemidir. Gezegenlerden Kepler-11d, Kepler-11e ve Kepler-11f’de gözlenen hafif gazın sistemin erken zamanda, en az birkaç milyon yıl önce oluştuğunu gösteriyor.
Bir gezegen sistemi moleküler bulut çekirdeğinin yıldızı oluşturmaya başladığı zaman doğar. Bu zaman içinde yıldızın çevresini kuşatan toz ve gaz diski ön gezegenleri oluşturmaya başlar. Ön gezegen diskleri yaşı bir milyon dolayında olan çoğu yıldızın çevresinde görülebilir. Hızlı bir şekilde dönen gaz diskinin önemli bir bölümü gezegenleri oluşturmak için dağılır.
Kepler Uzay Aracı Kepler-11 sistemine ait bilgileri elde etmeye devam edecek. Kepler’in geçiş yöntemiyle elde ettiği verilere dayanılarak gezegenlerin kütleleri ve boyutları daha hassas şekilde belirlenebilecek.
Lissauer: “Bu veriler bize Kepler-11’deki gezegenlerin özelliklerini daha net olarak hesaplamamızı sağlayacak. Ayrıca sisteme ait yeni üyeleri de ortaya çıkarabilecek. Ya geçiş yöntemiyle ya da kütle çekimi etkisiyle bir yedinci gezegeni daha bulabiliriz. Biz buradaki sistemin, gökadamızdaki yıldızların çevresinde dolanan diğer sistemlere göre gezegeni bol olan bir sistem olup olmadığını da öğreneceğiz” diyor.
Kepler Uzay Teleskopu bir gezegeni yıldızının önünden geçtiği sırada yıldızın parlaklığında gerçekleşen küçücük bir azalma payıyla tespit eder. Gezegenin büyüklüğü ise parlaklık azalma değeri ile orantılıdır. Gezegenlerin sıcaklıkları ise yıldıza olan uzaklıkları ve yörünge dönemi gibi özellikleri ile tahmin edilir.
Kepler’in bulduğu gezegen adayları, yer teleskopları başta olmak üzere Spitzer Kızılötesi Teleskopu ile de izlenir. Kepler’in gözlem yaptığı Kuğu (Cygnus) ve Çalgı (Lyra) takımyıldızlarının bulunduğu alan, Dünya’daki teleskoplarla sadece ilkbahar ve sonbaharda görülür. Bu gözlemler aday gezegenlerden hangilerinin gezegen olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
Kepler 2012 yılına kadar olan görev süresi boyunca, Dünya gibi içinde sıvı su barındırabilecek yaşam alanı içinde bulunan gezegenleri aramaya devam edecek. Güneş bir yıldızın yaşam alanı içinde bulunabilecek bir gezegenin geçişi bir yıl alır. Gezegen onayı için en az üç geçiş gerekeceğinden böylesi bir gezegenin varlığının onaylanması için en az üç yıl gereklidir.
NASA’nın Ames Araştırma Merkezi’nden William Boruckisi: “Kepler gökyüzünün sadece 400’de birini görmektedir. Ayrıca Kepler baktığı yıldızların çevresinde dolanan gezegenlerin de küçük bir bölümünün varlığını saptayabilir. Çünkü Kepler’in gezegeni keşfetmesi için gezegenin yörüngesinin bizim bakış açımıza doğru olması şarttır. Tüm bu olumsuzlukları da hesaba katarsak Güneş gibi yıldızların çevresinde dolanan milyonlarca gezegen olmalıdır” diyor.
Kepler’in görevi sona erdikten sonra da, elde ettiği verilerin incelenmesine devam edilecek. Bu veriler, 2012 yılından sonra da uzun yıllar boyunca yeni gezegen keşifleri için önemini koruyacak.
Ama böyle uzay sondalarına veya teleskoplarına bir sınır koyuyorlar genelde çoğu o sınırı aşıp çalışmaya devam ediyor. Örneğin Mars Gezginleri gibi. Belki Kepler de de durum böyle olur…
bildiğim kadarıyla NASA Hubble’ın yerini alacak olan JWST’nin ekstra maliyet sıkıntılarından dolayı, karanlık enerji ve ötegezegen çalışmalarını yürütmesi için WFIRST (The Wide-Field Infrared Survey Telescope – Geniş Alan Kızılötesi Tarama Teleskopu) adlı teleskop üzerinde çalışıyor şimdilik.
http://wfirst.gsfc.nasa.gov/
Arif bey bilgi için teşekkürler. Böyle bir çalışmadan bilgim yoktu.
Bunun dışında sanırım 2012 içinde fırlatılması planlanan ESA’nın GAIA uydusu da var. GAIA
Kepler görevini tamaladıktan sonra yerine neyin geçeceği hakkındg bir bilginiz var mı?
Bununla ilgili bildiğim kadarıyla henüz bir çalışma yok.