ESO’nın Çok Büyük Teleskopu ile gökbilimciler bugüne kadar ki en büyük yıldızları keşfettiler. Bu büyük yıldızlar, çok güçlü rüzgarları nedeniyle güneşten milyonlarca kez daha parlaktır. Akla “yıldızlar acaba ne kadar büyük olabilir” sorusu geliyor.
Gökbilimciler Sheffield Üniversitesi’nden Astrofizikçi Paul Crowther liderliğinde ESO’nun Çok Büyük Teleskopu’nu (Very Large Telescope-VLT) NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu’nun arşivlerindeki verilere ek olarak bir çalışma gerçekleştirdiler. Çalışmada NGC 3603 ve RMC 136a ayrıntılı olarak incelendi. NGC 3603, Dünya’dan 22 000 ışık yılı uzaklıkta bulunan toz ve gazdan oluşmuş büyük bir yıldız fabrikasıdır. RMC 136a ise 165 000 ışık yılı uzaklıktaki, komşu gökada Büyük Magellan Bulutu’ndaki Tarantula Bulutsusu’nda yer alan genç ve büyük sıcak yıldızları barındıran bir kümedir.
Ekip 40 000 derecenin üzerindeki yüzey sıcaklıklarıyla Güneş’ten en az yedi kere daha sıcak ve birkaç milyon kere daha parlak olan birçok yıldızın olduğunu gördüler. Bu yıldızlar eldeki modellere göre 150 güneş kütlesindeki maddeyle oluşmuş olmalıdır. Şimdiye kadar keşfedilen en büyük yıldızlar ise R136a içindeki R136’da bulundu. Buradaki yıldızlar doğum anında 265 ile 320 güneş kütlesi arasındaki bir kütleye ulaşmışlar.
Gökbilimciler NGC 3603’deki bir çift yıldızın* kütlelerini kümedeki yıldızlar için ölçü olarak alıyor. Bu kümedeki yıldızlar A1, B ve C sınıfında ya da 150 güneş kütlesine yakın büyüklüğe sahiptir.
Çok büyük yıldızlar yapılarındaki kütleyi dışarıya doğru çok güçlü olarak atarlar. “İnsanlardan farklı olarak bu yıldızlar kilolu doğarlar ve yaşlandıkça kilo kaybederler. Örneğin R136a1 yıldızı henüz 1 milyon yıl yaşında olmasına karşılık orta yaşlı bir yıldız sayılır. Çünkü yıldız çok şiddetli bir kütle kaybına uğramaktadır. Yıldız şimdiye kadar kütlesinin beşte birini (50 güneş kütlesinden daha fazlasını) kaybetti” diyor Paul Crowther.
Güneş’in yerine eğer bu yıldız olsaydı, Güneş’in parlaklığı bu yıldızın yanında bir Dolunay parlaklığı kadar olurdu. Yalnız bu kadar da değil. “Bir yıl 3 hafta olacak ve yıldızdan gelen çok şiddetli morötesi ışınım dünyayı sarıp yaşamı elverişsiz bir hale getirecekti” diyor ekip üyelerinden Kele Üniversitesi’nden Raphael Hirschi.
Bu çok büyük yıldızlara evrende ender rastlanır ve genellikle yoğun yıldız kümelerinde bulunurlar. Bu yıldızları normal yıldızlardan ayırmak için ise VLT’nin kızılötesi aletlerinin gücüne ihtiyaç duyulur.
Ekip küme içindeki yıldızların en yüksek kütleye sahip olanlarının sayısını da ortaya çıkardı. “En küçük yıldızlar 80 Jüpiter kütleli ve aşağısında olup yıldız olmayı başaramamış kahverengi cücelerdir. Üst sınır ise 300 güneş kütlesi kadardır.
Toplamda 100 000 yıldızın ışıma gücüne sahip R136 kümesinde şimdilik dört yıldızın doğumda 150 güneş kütlesinde olduğu bulundu. Kümedeki yıldızların yarısının 150 güneş kütlesinde olduğu düşünülüyor. R136a1, Dünya’ya en yakın büyük yıldız kümesi Avcı (Orion) Bulutsusu’na göre elli kat daha parlaktır.
6 ile 150 güneş kütleli yıldızlar süpernova şeklinde patlayarak bir nötron yıldızına veya karadeliğe dönüşürler. R136a1 şimdiye kadar bulunan en büyük yıldız olmamasına karşılık 10 milyon güneş parlaklığına sahiptir. Crowther yakın zamanda böylesi büyük yeni canavarların keşfinin beraberinde yeni bir rekorla getireceğini ümit ediyor.
* NGC 3603’deki A1 sınıfındaki çift yıldız 3.77 günlük bir yörünge dönemine sahiptir. Sistemi oluşturan iki yıldız 120 ve 92 güneş kütlelidir.
Kaynak: ESO
