NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu, uzak bir gezegende, -güneş sistemimizdeki çoğu gezegende bulunmayan- metan gazı olduğunu keşfetti.
Orlando’daki Florida Merkez Üniversitesi’nden Gezegensel Bilim lisansüstü öğrencisi Kevin Stevenson’a göre bu “büyük bir bulmaca.” “Mevcut modele göre gezegendeki metan karbondioksit formunda olmalı. Ama öyle değil. Bu da araştırmacıları uzun bir süre meşgul etmeye yetecek.”
Atmosferinde metan olduğu keşfi yapılan GJ 436b, Neptün büyüklüğünde olan diğerlerine göre küçük bir ötegezegendir.
Stevenson: “Amacımız küçük, kayalık bir gezegende biyolojik imza görmek istiyoruz. Oksijen ve daha az metan barındıran bir gezegen bizim yalnız olmadığımızı söyleyecektir.”
Aynı üniversiteden Joseph Harrington: “Bu olayda biz metanın varlığını yaşama bağlamıyoruz, ‘gezegenin kimyasından dolayı metan vardır’ diyoruz. Gezegendeki -yıldızına çok yakın olmasından dolayı- metanın pişmiş olması gerekiyor. Tıpkı yumurtaya ekmeği batırıp sonrada kızartmak gibi.”
Metan gezegenimizde ineklerde yaşayan mikroplardan ve su dolu pirinç tarlalarından üretilir. Güneş sistemindeki dev gezegenlerin hepsinde de -inek olmamasına karşılık- metan vardır. Örneğin Neptün’ün mavi renkle görünmesinin nedeni budur. Metan genellikle soğuk cisimlerin ortak maddesidir, yıldız olmayı başaramamış kahverengi cücelerde de bulunur.
Aslında 1000 Kelvin derece sıcaklığındaki bir dünya atmosferinin hidrojen, oksijen ve karbon karışımı olması ve metanın fazla, karbondioksitin ise az olması beklenir.
GJ 436b’nin sıcaklığının 800 Kelvin olduğu düşünülüyor. Bu durumda gezegende bol metan ve az miktarda karbondioksit olduğu varsayılıyordu. Spitzer gözlemleri ise bunun tersinin geçerli olduğunu gösterdi. Uzay teleskopu gezegenin ışığını altı kızılötesi dalga boyunda alarak gezegende metan değil, karbonmonoksit olduğunu gösterdi.
Harrington, “Bu ise saç baş yolduracak bir durum. Elimizdeki modellerin geliştirilmesi için elde edilen bu sonuçtan daha fazla veriye ihtiyacımız var. Başka gezegenlerin atmosferlerinin de verilerine ihtiyaç duyuyoruz.”
GJ 436b, 33 ışık yılı uzaklıktaki Aslan takımyıldızında yer alıyor. Gezegen, güneşe göre soğuk ve M tipi cüce yıldızının çevresindeki bir turunu 2.64 günde tamamlıyor. Gezegen Dünya’dan geçiş yöntemiyle keşfedilmişti.
Spitzer gezegenin yıldızının arkasına geçerken belli belirsiz bir kızarma tespit etti. Gezegen gözden kaybolduğunda yıldızın ışığındaki parlaklık değişimi ile gezegenin parlaklığı ölçülebiliyor.
Bu teknik 2005’ten bu yana Spitzer ile başlatılmış ve Jüpiter boyutlarındaki birkaç ötegezegenin atmosfer bileşenleri ölçülmüştür. Şimdi de aynı teknikle Neptün büyüklüğündeki GJ 436b verileri elde edildi.
NASA’nın Jet İtici Güç Laboratuvarı’ndaki Ötegezegen Uzay Enstitüsü ve Kaliforniya Enstitüsü ve Teknolojisi’nden Charles Beichman: “Spitzer ile Jüpiter’den daha sıcak ve dünyadan daha soğuk gezegenleri izliyoruz. Önümüzdeki yıllarda dünya boyutlarında kayalık gezegenler keşfetmeyi ve bunların atmosfer bileşenlerini gözlemeyi umuyoruz. Bu tür gezegenler yaşam izlerini gösterebilir” diyor.
Kaynak: Spitzer
