Uzay boşluğunu kütle çekimsel olan eğen karadelikler bilim kurgu yazarlarınca yıkıcı özellikleri ön planda tutularak işlenmiştir. Nottingham Üniversitesi’ndeki araştırmacılar ise karadeliklerin bu özelliğinin dışında başka bir özelliği daha olduğunu ortaya çıkardı. Buna göre karadelikler, yeni yıldızların oluşumunda etkin rol oynuyor.
Hubble Uzay Teleskopu ve Chandra X-Işını Gözlemevi’nin uzak gökadalardaki karadelikleri gözlediği verilerin kullanıldığı çalışma, Fizik ve Astronomi Okulu’ndan Asa Bluck tarafından yürütüldü. Araştırmacılar bu gökadaların arasından yüksek düzeyde ışınım ve x-ışını yayanları seçtiler. Gökadalardaki ışınımın artışı karadeliklerin kütle çekimleriyle çevrelerindeki gaz ve tozu yemesinden kaynaklanır.
Karadeliğin olay ufkunun çevresinde dolanan madde, ısındığı için enerji yayar. Bu da gökadanın merkezindeki karadeliğin çevresinde çok parlak bir bölge oluşmasına, gökada merkezinin parlamasına ve yüksek miktarlarda x-ışını yaymalarına neden olur. Açığa çıkan enerji, gökadadaki gazın enerjisinin 25 katından da fazladır.
Sonuçlara göre evrendeki X-ışınının büyük bir kısmını karadeliklerin çevresinde dolanan madde birikintileri oluşturuyor. Geriye kalan daha az kısmı ise gökadalar ve nötron yıldızları tarafından üretiliyor.
Büyük gökadaların merkezlerindeki karadeliklerin çevresinde kütle artışına neden olan soğuk gazlar ısınarak çok fazla enerji yayarlar. Kütlesi artan disk bilinen tüm dalga boylarında ışıma yapar (radyo dalgalarından gama dalgalarına kadar). Diskte biriken soğuk gaz, dolanırken hızlanır ve aynı zamanda ısınır ve merkeze doğru yaklaşır. Gazın yeni yıldız oluşturması için soğuması ve yoğunlaşarak kütle çekimi altında çökmesi gerekir ki bu da evrenin yaşından daha uzun sürecek bir sürece denk gelir.
Yaşlı bir yıldız, yerini yeni yıldızlara bırakarak gökadanın büyümesine katkı sağlar. Gökadadaki gazı merkezdeki aç karadeliğe doğru iterek, diskte kütle artışına neden olurken, ölürler.
Asa Bluck, “Karadeliklerin bulundukları gökadanın içinde oluştuğu ve onunla birlikte büyüdüğü düşünülür. Ancak çevresinde gökadayı yok edecek kadar büyük ve giderek büyüyen kütle diski oluşturur. Bunlara evrenin virüsleri benzetmesi de yapılabilir. Büyük gökadalar bizim görünür evrenimizde az sayıda bulunmaktadır (binde bir oranında). Bunlarında en az üçte birinin merkezinde karadelik bulunmaktadır. İşin ilginç yanı karadeliğin bu tipinin evrendeki X-ışınının en fazlasını üretmesidir. Onlar evrende sayıca azdırlar ama görünen o ki evrenin enerjisinin büyük bir kısmını yönetmektedirler” diyor.
Kaynak: Nottingham University
