Gökbilimciler tıpkı bir paparazzi gibi genç yıldızları sürekli izlerler. NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu ile Avcı (Orion) takımyıldızının kılıcın, kızılötesinde aldığı ayrıntılı bir görüntüsünü gösterdi. Bu yıldızlarda en parlak yıldızlar arasında değildir, tıpkı genç bir Holywood oyuncusu gibi. Spitzer ile bilim insanları yıldızların değişimini ve olası gezegen oluşumlarını gözlemeye çalışıyorlar.
NASA’nın Spitzer Bilim Merkezi Başkanı John Stauffer, “Bu, keşif amaçlı yeni bir çalışmadır. Daha önce hiçbir dalga boyunda yıldızların çevresinde oluşan bu çemberimsi tozlu yapılar görülmemişti. Biz, kümelerdeki değişimi ve eğrilmiş gezegenimsi diskleri görebiliyoruz” diyor.
Spitzer’in soğutucuları geçtiğimiz yıl Mayıs ayında (Mayıs 2009) bir sorunla karşılaşmıştı. Bunun sonucunda araç iki kısa dalga boyunda ve 30 K (-243 C) derece sıcaklığında çalışmaya başladı. Bu da aracın uzun gözlem gerektiren çalışmaları daha uzun zamanlarda yapması anlamına geliyor.
“Genç yıldızlarla nesne değişkenliği” adlı yeni program içerisinde Avcı takımyıldızındaki 1500 kadar yıldız Spitzer ile defalarca görüntülendi. Teleskop 40 gün boyunca bölgenin 80 görüntüsünü elde etti. Bölge gözlemleri 6 ay sonra yenilenecek. Bölgedeki parlayan yıldızlar 1 milyon yıl yaşındalar. Bu süre bize çok uzun gibi görünse de, evrendeki nesneler için oldukça genç bir zaman dilimidir. Örneğin orta yaşlı güneşimiz 4.6 milyar yıl yaşındadır.
Genç yıldızların parlaklığı, güneş gibi yetişkin bir yıldıza göre daha sık değişir. Ayrıca kendi çevrelerinde çok daha hızlı dönerler. Bu da parlaklığın inişli çıkışlı olmasına ve yüzeylerinde soğuk lekelerin olmasına neden olur. Bu lekeler genç yıldızlarda daha fazla bulunur. Bu noktalar nedeniyle teleskoplarımıza ulaşan ışık miktarında bir azalma görülür.
Yıldızların parlaklığının değişimi aynı zamanda yıldız çevresinde bulunan gazdaki, sıcak noktaların bir etkisiyle de olabilir.
“1950 ve 60’larda bu genç yıldızlar hakkındaki bilgimiz fazla değildi. Ancak şimdi gelişen teknolojiyle birlikte yıldızlardaki bu noktalar hakkında çok bilgiler edindik” diyor Stauffer.
Spitzer’in çalışma ilkesi değişken yıldızların özelliklerini anlamak için uygundur. Teleskobun kızılötesi görüntüleriyle yıldızın çevresindeki yörüngede dolanan sıcak toz diskleri görülebilir. Bu disklerdeki topaklar ile de gezegenlerin nerelerde oluşacağı öngörülebilir. Genç toz dişsklerinde gezegen topakları arasında gerçekleşen kütle çekimleri nedeniyle asimetrik oluşumlar da gerçekleşebilir. Bu diskler içindeki çarpık yapılar yıldızdan gelen ışığın değişmesine neden olur.
Stauffer ve ekibi bu genç yıldızlar çevresindeki diskleri inceleyerek, buralarda gezegen oluşup oluşmayacağını öğrenmeye çalışıyorlar.
Kaynak: Spitzer
