Trifid Bulutsusu’nun yeni kırmızı-ötesi görüntüsü çok daha ötedeki yeni değişen yıldızları ortaya çıkardı
ESO’nun VISTA tarama teleskopu ile alınan bu görüntü ünlü Trifid Bulutsusu’nun yeni halini gözler önüne seriyor. Kırmızı-ötesi ışıkta gözlem yapan gökbilimciler Samanyolu’nun merkezi bölgelerini örten toz boyunca ışık alabilmektedirler, böylece görünür ışıkta görülemeyen birçok gizemli nesneler ortaya çıkmaktadır. VISTA taramalarından biri olan bu küçücük bölgede gökbilimciler tam Trifid’in arkasında bulunan iki tane bilinmeyen Cepheid değişeni yıldız keşfettiler. Bulunan yıldızlar Samanyolu’nun merkezi bölgesinin ötesinde ve merkez düzleminde bulunan bu türe ait ilk yıldızlardır.
ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VISTA Teleskopu’nun güney gökküresindeki ana taramalarından biri olan araştırma ile kırmızı ötesi ışıkta Samanyolu’nun merkezi bölgeleri görüntülenerek yeni ve gizli kalmış nesneler araştırılmaktadır. VVV taraması (VISTA Samanyolu Değişkenleri) gökyüzündeki bölgeleri tekrar tekrar taramakta ve ışıkları zamanla değişime uğrayan nesneleri belirlemeye çalışmaktadır.
Bu devasa VVV veri setinin çok küçük bir kısmından üretilen ünlü bir nesneye ait dikkat çekici bu yeni görüntü yıldız oluşum bölgesi Messier 20’ye aittir, buraya teleskopla bakıldığında genellikle üç parçadan oluşan hayalet benzeri toz şeritlerine sahip olduğu için Trifid (Üçlü) Bulutsu adı verilmektedir. Trifid’in görünür ışıktaki benzer görüntülerinde hem pembe renkte iyonlaşmış hidrojen ışınımı hem de genç yıldızlardan çıkan ışığın saçılmasıyla oluşan mavi renkli sis şeklinde bir parıltı görülmektedir.
Işığı soğruran dev toz bulutları da göze çarpmaktadır. Ancak VISTA’nın kırmızı-ötesinde aldığı görüntü oldukça farklı. Bulutsu sanki görünür ışıktaki halinin bir hayaleti gibi görünüyor. Toz bulutları daha az belirgin ve hidrojen bulutlarından gelen parlak ışıltı zorla görülüyor. Üç-parçalı yapı ise neredeyse görünmez hale gelmiş.
Yeni görüntüde, sönükleşen bulutsuyu telafi eder şekilde, dikkat çekici yeni bir panorama elde edilmiş. Gökadamızdaki bulut kalın bulut diskleri görünür ışığın çoğunu soğurarak VISTA’nın görebildiği kırmızı-ötesi ışığa imkan tanımış. Engellenen görüntülerin yanısıra, VISTA Trifid ve ötesinden ziyade, daha önce hiç görülemeyen gökadanın diğer tarafındaki nesneleri de tespit edebilmiştir.
Şans eseri bu görüntü kırmızı ötesi ışıkta görüntülendiğinde ortaya çıkabilecek sürprizlere mükemmel bir örnek teşkil etmektedir. Gökyüzünde Trifid’e yakın olarak görülen, ancak gerçekte yedi kat daha uzakta olan [1] yeni keşfedilen bir değişen yıldız çifti yeni VISTA verileriyle bulundu. Bu yıldızlar Cepheid değişenleri türü yıldızlar olup, zamanla parlaklığı değişen yıldızlardır. Gökbilimcilere göre yıldız kümesindeki en parlak üyeler olan bu yıldız çifti, şimdiye kadar gökadanın merkezi düzlemine en yakın yerde bulunan yıldızlar olup, gökadanın diğer tarafındadırlar. On bir günlük periyotlarla parlaklıkları artıp azalmaktadır.
Notlar
[1] Trifid Bulutsusu yeryüzünden 5200 ışık-yılı, Samanyolu’nun merkezi ise neredeyse aynı yönde yaklaşık 27 000 ışık yılı, yeni keşfedilen Cepheidler ise yaklaşık olarak 37 000 ışık yılı uzaklıktadır.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi, Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
