Geçtiğimiz günlerde yazılı ve görsel basında Mars’ta bir göl bulunduğu haberi yayıldı. Gerçekten bir göl mü bulundu, yoksa bir göl kalıntısı mı? Haberin aslını buradan vereyim istedim.
İşin aslı şu: Araştırmacılar Mars’ın geçmişte sıvı suya sahip olduğunu, yüzeyinde nehir, göl ve denizlerin olduğunu birkaç kez farklı yöntemlerle göstermişlerdi. Merak robotu da sulu bir geçmişi olduğu düşünülen Gale kraterinde bir zamanlar su olduğunu gösteren kanıtları sundu. Yani krater şu an da değil ama milyonlarca yıl önce su ile doluymuş. Merak gerekli kanıtları ise kraterin duvarındaki kayaları inceleyerek, bir bakıma mineral analizi yaparak gerçekleştirdi.
Sulu bir zemin aradan milyonlarca yıl geçtikten sonra bile önemli ipuçlarını saklar. Suyun beraberinde kayalarda tortu tabakası bıraktığını biliyoruz. Aynı şey Mars yüzeyi için de geçerli. Bu konunun ayrıntısını jeologlar bilmekle birlikte NASA sayfasındaki habere göz atalım.
Gale Krateri ile birlikte Mars üzerindeki birçok kraterin suyu tutmuş olabileceği biliniyordu. Bu da Kızıl Gezegen’in ikliminin bir zamanlar ılıman olduğu anlamına gelir.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan Ashwin Vasada: “Sharp Dağı çevresindeki ılıman koşullar suyun gerek yüzeyden akarak gerekse yer altından beslenerek biriktiği izlenimini veriyor. Ancak Mars’ta her ne olduysa kalın atmosferi bir şekilde ortadan kalktı ve olan su kayboldu” diyor.
Gale kraterinin merkezindeki Sharp Dağı’nın eteklerindeki katmanlı yapı araştırmacılar için ilgi merkezi olmuştur. Yaklaşık 5 km yüksekliğindeki dağın alt kısmındaki kayaların su, rüzgâr gibi etkenlerle aşınmış olabileceği düşünülüyordu. Merak verilerine göre dağın etekleri zaman zaman suyla dolmuş ve boşalmış.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden John Grötzinger: “Sharp Dağı’nın gizemini adım adım çözüyoruz. Şimdi dağın çevresinde zaman zaman göl oluştuğunu gösterdik” diyor.
Merak şu anda Sharp Dağı’nın 150 metre yüksekliğindeki bir kayadaki tortul katmanlarını inceleniyor. Dünya’daki nehirlerin delta oluşturmasını andırır şekilde burada oluşan delta ağızlarında suyun taşıdığı kum ve çeşitli minerallerden oluşan siltin birikmiş. Bu olay birkaç kez tekrar etmiş. Yani su zamanla kaybolmuş, bir süre sonra tekrar ortaya çıkmış.
“Tekrar tekrar oluşan gölün etkilerinin neler olduğunu bir dizi deneyle test edebildik, bundan sonraki deneylerle gölün değişiminin etkisini ortaya çıkaracağız. Böylece hipotezimizi destekleyen kanıtların büyük bir kısmına bu gözlemle ulaşmış olduk” diyor Grötzinger.
2012’de Sharp Dağı’nın dibine inen Merak şimdiye kadar 8 km yol aldı. Bu sırada krater zemininin farklı yerlerinde toru birikmiş katmanları, rüzgârın etkisiyle olan değişimi gözledi.
Londra Imperial College’den Merak ekibi üyesi Sanjeev Gupta: “Eski delta yataklarını ortaya çıkararak bunların oluşturduğu düşünülen tortul kayaçları belirledik. Merak nehirlerin beslediği bir göl zemininde gezmekte” diyor.
Mars’ın geçmişinde sıvı suyun olduğuna ait ipuçlarını önceki Mars araçları ulaşmıştı. Ancak sıvı suya neden olacak kadar ılıman iklimin ve çevre koşullarının nasıl olabileceği yönünde net bir sonuca ulaşılamamıştı.
NASA’nın asıl adı Mars Bilim Laboratuarı olan Merak (Curiosity) aracı Mars’ın geçmişinde yaşamın yeşerip yeşermediğini ortaya çıkarmak amacıyla üretildi. Bu proje aslında 2030 yılındaki insanlı Mars görevinin bir parçasıdır.
NASA’nın Mars Keşif Programı ekibinden Michael Meyer: “Bir yandan Mars yüzeyinde yeşermiş yaşamın izlerini ararken bir yandan da geçmişte gezegenin neler yaşadığını anlamaya çalışıyoruz” diyor.
Merhaba, şuan ki veya gelecekteki teknolojilerimizle marsa tekrar hayat getirebilmemiz mümkün mu acaba? Tekrar bir atmosfer oluşturularak bu mümkün olabilir mi?
Mars’ta yaşamla ilgili çeşitli düşünceler var. Atmosferindeki karbondioksit miktarını arttırarak atmosferini kalınlaştırma, cam binalar yapıp gerekli ortamı bu binaların içinde oluşturma gibi. Tüm bu projelerden önce insanın Mars’a ayak basması gerekiyor. NASA ile ESA 2030’da Kızıl Gezegen’e astronot göndermek için işbirliği yapıyor. Geçen hafta deneme uçuşu yaptırılan Orion mekiği Mars’a astronot göndermesi planlanan araç mesela.