NASAnın Hubble Uzay Teleskopu birkaç milyar yıl önce kütle çekimsel kuvvetin etkisiyle birleşmiş yaşlı bir gökada kümesinin arasından sızan soluk, hayalet ışık yakaladı. Bu ışık yaklaşık 4 milyar ışık yılı uzaklıktaki 500 gökada barındıran ve Pandora Kümesi lakaplı Abell 2744 adlı gökada kümesinin ara boşluklarından sızıyor.
Küme içinde parçalanmış, 6 milyar yıl yaşındaki altı gökadanın öksüz kalmış yıldızlarından ışık yayıldığı belirlendi. Bilgisayar benzetimlerine göre bu gökadalar Samanyolu gibi büyük yıldız kaynaklarıydı. Küme merkezinin ve diğer gökadaların güçlü çekimleri nedeniyle dağılmış oldukları düşünülüyor. Gökbilimciler daha önce bir gökadanın uzayıp incelerek sonunda yıldızlarını kaybedip dağılacağına yönelik çeşitli hipotezler ileri sürmüşlerdi. Ancak bu dağılmış yıldız grupları içinde hayatta kalmayı başaran yıldızlar kırmızı ışıklarıyla kendilerini gösteriyor.
İspanya’ya ait Kanarya Adaları‘ndaki Astrofizik Enstitüsü’nden (Instituto de astrofisica de Canarias, IAC) Ignacio Trujillo: “Bu hayalet ışık gökada kümelerinin evriminin anlaşılmasında çok önemli ileri bir adımdır. Bunda Hubble’ın eşsiz yeteneğinin payı çok büyük” diyor.
Bilimsel makalenin baş yazarı IAC’dan Mireia Montes: “Sonuçlar büyük gökada kümeleriyle ilgili ileri sürülen hipotezle uyumludur” diyor.
Ekip yaklaşık 200 milyar özgür yıldızın yaydığı ışığın küme parlaklığına yüzde 10 katkı sağladığını tahmin ediyor.
Optik bölgede oldukça sönük olan bu yıldızlar ancak kızılötesinde görülebileceğinden Hubble’ın kızılötesi dalga boyundaki gözlem yapabilen gözlerine başvuruldu.
Hubble’ın ölçümlerine göre sönük yıldızlar oksijen, karbon ve azot gibi ağır elementler açısından oldukça zengin. Bu da yıldızların ikinci ya da üçüncü nesil yıldızlar olduğu anlamına gelir. Çünkü adı geçen ağır elementler ilk yıldızların ürünü olarak oluşmuştur. Sarmal gökada içerisinde patlayan yıldızların yaydığı elementler yeni yıldızların bünyesinde yer alarak çoğalır.
Dört trilyon Güneş kütlesindeki Abell 2744 kümesi Hubble’ın Frontier Alanlar programının hedeflerinden biridir. Uzak evrende neler olup bittiğinin anlaşılması için ekip üç yıldır Hubble ve NASA’ya ait diğer gözlemevlerinin yardımıyla büyük gökada kümelerini gözlüyor. Gökada kümelerinin güçlü kütle çekimleri bir büyüteç gibi davranarak uzaktaki cisimden gelen ışığı bükerek büyük görülmesine neden olur. Bu yöntemin dışında uzak evrendeki gökadaları görmek oldukça zor hatta olanaksız olmaktadır. Neyse ki uzay bu konuda gökbilimcilere yardımcı olmaktadır.
Montes ve ekibi Frontier Alanlar programı yardımıyla beş farklı kümedeki olası hayalet ışıkları görmek için kolları sıvadı bile.
Ümit hocam bu güzel bilgilendirici yazılarınız için çok teşekkür ediyorum…her yazınızı ilgi ve merakla okuyorum….
Teşekkürler sayın Fehmi hocam. Bir meslektaşımdan övgü dolu sözler duymak her zaman güzel ve keyiflidir.