GJ 1214b gezegenindeki hava tahminleri oldukça kolay olmalı. Bugünkü tahmin: bulutlu. Yarın: parçalı bulutlu. Uzun dönemde: bulutlu.
NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu verilerini inceleyen bilim insanları büyüklüğü Jüpiter gibi gaz devleri ile Dünya gibi küçük karasal gezegenler arasında olan iki gezegenin atmosferini analiz etmeyi başardılar. NASA’nın Kepler Uzay Teleskopu’nun çalışmaları sonucunda bu büyüklükte gezegenlerin diğerlerine göre Samanyolu’nda daha fazla sayıda olduğu düşünülmekte. Araştırmacılara göre bu çalışma Dünya benzeri gezegen bulma yolunda önemli bir adımdır.
Ele alınan gezegenler GJ 436b ve GJ 1214b. Güneş’ten daha soğuk bir yıldızın çevresinde Neptün’ün Güneş’ten uzaklığına göre daha yakın dolanan GJ 436b “sıcak Neptün” sınıfındadır. Aslan takımyıldızında bulunan gezegen bizden 36 ışık yılı uzaktadır.
GJ 1214b ise “süper Dünya” sınıfındadır. Bu iki gezegen Dünya ile Neptün arası kütleye sahiptir. GJ 1214b Yılancı takımyıldızında bulunuyor ve bizden 40 ışık yılı uzaklıktadır.
GJ 436b ve GJ 1214b yıldızlarının önünden geçerken görülebiliyor. Bu sırada atmosferlerinden süzülen yıldız ışığının analizinin yapılmasına olanak sağlıyor.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden Heather Knutson’ın başını çektiği bir ekip GJ 436b’nin son bir yıla ait Hubble geçiş gözlemleriyle atmosferini incelemeye çalıştı. Atmosferden süzülen ışığın kimyasal parmak izi arandı. Knutson: “Bu gezegen yüzeyinin görülmesini engelleyen bulut tabakasına sahip. Ancak Neptün’ün tersine gezegenin atmosferinde hidrojen gibi hafif gazlar bulunmuyor. Bunun yerine su buharı, karbonmonoksit gibi gazların kimyasal izlerini arıyoruz. Elbette bunun dışında karbondioksit gibi daha ağır moleküllerde bulunabilir” diyor.
GJ 436b için elde edilen bilgiler daha önce de GJ 1214b için alınmıştı. Bu gezegenin ilk tayfsal gözlemleri beraberinde bir sürprizde getirmişti: gezegen atmosferinin yüksek kısımları büyük miktarda su buharı ve hidrojen bulutlarından oluşuyordu.
Chicago Üniversitesi’nden Laura Kreidberg ve Jacob Bean liderliğindeki gökbilimciler gezegenin yüksek bulutlarıyla ilgili ayrıntılı görüntü elde edebilmek için Hubble’a başvurdular. Bu bulutlar daha alt atmosferi ve gezegenin yüzeyini gizlemekteydi. Yeni Hubble verileri gezegenin atmosferinde su buharı, metan, azot, karbonmonoksit ve ilk kez karbondioksit bulutları olduğunu onayladı.
“Her iki gezegende bize güneş sistemi dışındaki gezegenlerin çeşitliliği hakkında birşeyler anlatıyor. Biz de bu farklı dünyaların bilinmeyen yanlarını keşfediyoruz” diyor Knutson.
GJ 136b ve GJ 1214b gezegenleri yaklaşık 100 C derece sıcaklığına sahip olup yanmaktadır. Bu kavurucu sıcaklıkta potasyum klorür veya çinko sülfür bulutları da oluşmuş olabilir. “Dünya’daki bulutlardan çok daha farklı bulutlara sahip olduklarını düşünüyoruz” diyor Kreidberg.
Chicago ekibi GJ 1214b’nin atmosferindeki bulutların niteliğini ortaya çıkarmak için büyük çaba harcadı. “Hubble’ın gücünü sonuna kadar kullandık. Hubble ötegezegenin atmosferini inceleyebilmemiz için uzun bir zaman harcadı” diyor Kreidberg. “Böylesi oldukça hassas bir gözlemi iyi tasarlanmış Hubble gibi bir teleskopla yapmak ise apayrı bir heyecan” diyor Bean.
Knutson: “Ölçmek istediğimiz gezegenin atmosferi sinir bozucu kadar bulutlarla örtülü.” Ancak Hubble’ın varisi olacak James Webb Uzay Teleskopu bu gezegenlerle çalışmayı kolaylaştırabilir. “GJ 1214b ve benzeri ötegezegenlerin bulutlarının arkasını görmeyi ümit ediyoruz” diyor Kreidberg.
